پرنده نگری

محسنات پرنده‌نگري در ايران
صنعت پرنده‌نگري براي ايران داراي محسنات بسياري است. در دنيا پرنده‌نگري ديگر فقط يك تفريح علمي نيست و پا را فراتر از اين گذاشته و وارد زندگي روزمره مردم شده است. در بسياري از كشورها از اين كار حتي به‌عنوان مكملي براي آرامش دادن و بهبود بيماري‌هاي رواني استفاده مي‌كنند. از محاسن پرنده‌نگري در ايران مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:
1- كسب آرامش و انرژي مثبت
طبيعت و اجزاي آن و گاهي سكوتش هميشه موجب ايجاد آرامش در وجود آدمي می‌شود. ازآنجاكه فعاليت پرنده‌نگري در دل طبيعت و در محيط باز اتفاق مي‌افتد، مي‌تواند انرژي مثبت و آرامش خاصي به انسان‌ها بدهد. حس خوب تماشاي پرندگان درحال پرواز، شكار و يا غذا دادن به جوجه‌ها و... مي‌تواند براي همه خوش‌آيند باشد. معمولاْ در ساعاتي كه پرنده‌نگرها به‌دنبال پرنده‌ها هستند، كمتر به مشكلات و موانع زندگي فكر مي‌كنند. بدون شك، مأنوس شدن با طبيعت، آرامش روحي-رواني و اخلاقي را درپي خواهد داشت.
2- ايجاد فضايي براي آشتي با طبيعت
پرنده‌نگري مي‌تواند راهكاري ساده باشد براي آشتي دادن مردم با طبيعت. اين موضوع حلقة گم‌شده در مسير حفاظت و حمايت از محيط زيست ايران است. ايرانيان طبيعت را دوست دارند اما رفتار با آن را به‌خوبي نمي‌دانند و يا رعايت نمي‌كنند. اگر پرنده‌نگري بين عموم مردم راه پيدا كند، نقش مثبتي خواهد داشت براي اين ارتباط.
3- كسب علوم مختلف
در هر سفر كه يك پرنده‌نگر به‌دنبال پرنده‌ها مي‌گردد، با سوژه‌ها و سؤالات بسياري از جنبه‌هاي طبيعت مواجه می‌شود. به‌طور مثال، براي پيدا كردن پرنده‌ها بايد ابتدا زيستگاه آن را جستجو كرد. در اين راه لازم مي‌شود كه درمورد گياهان نيز شناخت پيدا كرد. نوع طعمه يا غذاي پرنده‌ها نيز گاهي خاص است و اينكار پرنده‌نگرها را تشويق به كسب اطلاعات دربارة آنها مي‌كند. براي حضور در طبيعت گاهي لازم است كه اطلاعاتي درمورد اقليم و هواشناسي داشت. در مواردي لازم است يك پرنده‌نگر درمورد جغرافيا، خزندگان، حشرات، نوع خاك، ماهي‌ها و ده‌ها موضوع ديگر كه در طبيعت با آنها مواجه مي‌شود اطلاعات داشته باشد.
4- آموزش كودكان و اميد به فردايي بهتر براي براي محيط زيست ايران
كودكان با ذوق و شوق خاصي با پرندگان و طبيعت ارتباط برقرار مي‌كنند. پرنده‌نگري راهكاري مناسب براي بردن كودكان به طبيعت و ارائة آموزش‌هاي علمي به آنهاست. با اجراي علمي و البته برنامه‌ريزي‌شده، مي‌توان با خيال راحت فرداي طبيعت كشور را به دست همين كودكان سپرد. به‌شخصه اعتقاد دارم كه اگر به كودكي آموزش داده مي‌شود كه بايد به طبيعت و پرندگان احترام بگذارد، قطعاْ به پدر و مادر و همنوع خود نيز احترام خواهد گذاشت.
نكتة جالب‌توجه ديگر اينكه، وقتي كودكان با اين تيپ از كار آشنا بشوند و علاقه‌مندي يا استعدادي در آنها نمايان شود، مي‌توانند تحصيلات آكادميك خود را آگاهانه‌تر انتخاب نمايند. چه بسيار هستند كساني كه در رشتة محيط زيست و تنوع زيستي تحصيل مي‌كنند اما علاقه‌اي به آن ندارند. و درمقابل افراد بيشتري هستند كه با آشنا شدن و انجام فعاليت پرنده‌نگري آرزو مي‌كنند كه‌اي كاش زودتر با اين رشته آشنا شده و تحصيلات خود را در اين خصوص مي‌گذراندند.
5- ايجاد اشتغال و كسب درآمد
پرنده‌نگري در دنيا داراي طرفداران زيادي است كه علاقه‌مند به سفر به همه جاي دنيا و تماشاي پرندگان هستند. ايران نيز داراي جاذبه‌هاي خوبي براي جلب پرنده‌نگرهاست. وارد اين بازار شدن و ترقيب گردشگران به سفر به ايران، نياز به راهنماي متخصص و آموزش‌ديده دارد. چندين سال است كه كار آموزش در ايران درحال اجراست و هم‌اكنون كم و بيش تورهاي داخلي و ورودي و درموارد معدود تورهاي خروجي برگزار می‌شود. برگزاري اين تورها تعداد زيادي از افراد (نظير راهنما، راهنماي محلي و ...) و مشاغل مختلف (نظير سيستم‌هاي حمل و نقل، سيستم هتل‌داري، مجموعه مراكز اقامتي محلي، مجموعه فروش لوازم سفر و اپتيكي و ...) را فعال خواهد کرد.
از سوي ديگر، حضور مستمر پرنده‌نگرها در يك مكان رونق اقتصادي آنجا را درپي خواهد داشت. اين موضوع باعث مي‌شود كه افراد بومي به فكر مديريت و حفاظت از منابع طبيعي و محيط زيست اطراف خود بيافتند. آنها استعداد، توانايي و دانش بومي فراواني براي حفاظت از محيط پيرامون خود را دارند. خوشبختانه نمونة موفقي از اين تجربه در ايران پياده شده است.
6- كمك به مراكز تحقيقات، علمي و دانشگاهي
پرنده‌نگرها به‌واسطة پيگيري و استمرار در كار، بسياري از موضوعات مرتبط با پرندگان (نظير رفتارشناسي، حوزة پراكنش، مسير مهاجرت و...) را بهتر از دانشگاهيان آموخته‌اند. لذا مي‌توانند تجربة خود را دراختيار ديگران نيز قرار دهند. در اغلب پروژه‌هاي بين‌المللي درخصوص پرندگان (در طبيعت) پرنده‌نگرها نقش ويژه‌اي در جمع‌آوري اطلاعات علمي دارند. بدون شك، حضور پرنده‌نگرهاي حرفه‌اي خارجي در ايران نيز مي‌تواند به آموزش راهنمايان ما و ترويج علوم جديد بيانجامد.
7- حفاظت از نسل پرندگان و تنوع زيستي
تجربة ساير كشورهاي دنيا نشان داده است كه زماني كه مردم براي تماشاي حيات وحش يا پرنده‌نگري به مكاني مراجعه مي‌كنند، شكارچي‌ها آنجا را مناسب براي كار خود ندانسته و محل را ترك مي‌كنند. تصور کنید كه در كنار يك تالاب هر روز عده‌اي براي تماشاي پرندگان مراجعه كرده و حضور پي‌در‌پي داشته باشند، قطعاْ در این صورت محيط براي شكارچيان و صيادان پرنده ناامن و نامناسب می‌شود و كم‌كم محيط را ترك خواهند كرد. نمونة بارز اين موضوع را مي‌توان در تالاب عشق‌آباد تهران يا در تالاب كاني برازان مهاباد مشاهده كرد. اين موضوع جنبة ديگري نيز دارد. بسياري از شكارچيان و صيادان درصورت آشنايي علمي با پرندگان و طبيعت، و نگاه تازه به آن، منقلب شده و ديگر حيوانات را به‌شكل «موجود قابل شكار» نگاه نمي‌كنند.
اين افراد (كه نمونه‌هاي آن در ايران فراوان هستند) حافظان پروپاقرص طبيعت خواهند بود و اثرات شگرفي درزمينة حفاظت از موجودات از خود بجا خواهند گذاشت. موفقيت اين افراد را مي‌توان در دانش و تجربيات آنها از طبيعت و محيط زيست دانست كه آنرا در راه حفاظت و مراقبت از طبيعت به كار خواهند برد.
8- ايجاد محيط‌هايي امن در برخي نقاط شهري
اين موضوع غالباْ درزمينة پارك‌ها و فضاهاي سبز شهري ديده مي‌شود اما درخصوص اماكن تفريحي طبيعي اطراف شهرها نيز تأثير‌گذار است. حضور مداوم پرنده‌نگرها در پارك‌ها و فضاهاي سبز شهري و اماكن طبيعي اطراف شهرها براي تماشاي پرندگان و سرك كشيدن به تمام نقاط با دوربين‌هاي چشمي و عكاسي، باعث مي‌شود تا به‌نوعي خلافكاران اجتماعي مكان را مناسب نديده و محيط را ترك كنند. نمونة موفق اين موضوع برخي از پارك‌هاي جنوب تهران است.
9- ايجاد فضايي مفرح و شاد براي بازنشسته‌ها
در بسياري از كشورهاي دنيا خصوصاْ كشورهاي توسعه‌يافته، افراد براي دوران بازنشستگي خود برنامه‌هاي كاري و سفر‌هايي را هدف‌گذاري مي‌كنند تا علاوه‌بر سلامت جسم، سلامت روحي-رواني خود را نيز حفظ کنند. متأسفانه در ايران بسيارند افراد بازنشسته‌اي كه صبح‌ها به پارك رفته و عصر به خانه برمي‌گردند و كار مفيدی نيز انجام نمي‌دهند. پرنده‌نگري مي‌تواند اين قشر از جامعه را مشغول کند. با توجه به تجارب جهاني، بي‌شك اين كار روحيه‌اي تازه به اين افراد داده و آنها را تشويق به جنب و جوشي تازه، مطالعه، رقابت‌هاي ساده و علمي، ورزش از طريق راهپيمايي كردن براي يافتن پرنده و... خواهد كرد.
10- يافتن دوستان هم‌عقيده و هم‌فكر
در سفرهاي پرنده‌نگري شما با افرادي آشنا مي‌شويد كه در افكار و علايق به شما شباهت‌هاي زيادي دارند. اين اشتراكات مي‌تواند باعث پديد آمدن دوستي‌هاي عميق و پايدار شود. در اين نوع رفاقت، سن و سال و موقعيت مالي و اجتماعي اهميت چنداني ندارد،‌ زيرا علاقه‌مندي مشترك شما (پرنده، پرنده‌نگري و طبيعت) باعث اين دوستي شده است.