عوامل انگیزشی توسعۀ گردشگری در منطقه

معمولاً در جغرافیای جهانگردی و سفر، نظر بر این است که پدیده‌های جغرافیایی عواملی‌اند که به توسعۀ گردشگری می‌توانند کمک کنند یا مانع توسعۀ فعالیت‌های گردشگری شوند. عواملی مانند موقعیت جغرافیایی (اعم از موقعیت نسبی و ریاضی)، شرایط محیط طبیعی (ناهمواری‌ها، آب‌وهوا، منابع آب، پوشش گیاهی، حیات جانوری) و ویژگی‌های فرهنگی (مانند آداب و سنن اجتماعی، صنایع دستی،‌ فضاهای شهری و روستایی، الگوهای زیست، لباس و پوشش، دین و مذهب، سبک معماری، آثار تاریخی) و زیربناها و روبناهای خدماتی (شبکه‌های ارتباطی، حمل‌ونقل، آب آشامیدنی، برق، تأسیسات اقامتی و پذیرایی) شناخته شده‌اند که در پیشرفت یا پس‌رفت فعالیت‌های گردشگری نقش دارند. مهم‌ترین عوامل شناخته‌شدۀ مؤثر بر توسعۀ گردشگری در منطقۀ دامنه‌های جنوبی البرز به شرح زیرند.

الف) شرایط آب‌وهوایی مناسب

همان‌طوری که بیان شد اختلاف دمای بین شهر تهران با منطقۀ دامنه‌های جنوبی البرز درخور توجه است و ویژگی‌های طبیعی دامنه‌های جنوبی البرز امتیازی است که سبب شده تا در طول فصل گرم سال حجم عظیمی از جمعیت تهران در روزهای تعطیل برای گذران فراغت و بهره‌بردن از هوای معتدل کوهستانی به این منطقه سفر کنند.
آب‌وهوا به منزلۀ یکی از منابع گردشگری سهم مهمی در گذران اوقات فراغت دارد و شاید بتوان گفت که یکی از زیربنایی‌ترین عوامل در فعالیت‌های اقتصادی، از جمله گردشگری، است. شرایط آب‌وهوایی در ایجاد انگیزه برای جذب گردشگران و فصلی‌بودن گردشگری و تنوع کالاهای گردشگری نقش اساسی دارد.
اختلاف دمای بین تهران با منطقۀ دامنه‌های جنوبی البرز زمینه‌های گردشگری را به شرح زیر فراهم آورده است:
1- در طول فصل گرم سال که دمای تهران در روز به بیش از 30 درجه می‌رسد، با توجه به مسائل و مشکلات جمعیت ساکن شهر تهران، متمولان و ثروتمندان در این منطقه به ویلاهای شخصی (خانه‌های دوم) روی می‌آوردند. گسترش این فرهنگ در بین طبقۀ ثروتمند شهری و دولت‌مردان سبب شد تا از اواسط دهۀ 1350به مرورگسترش کالبدی تهران به ادغام روستاها در بافت شهری بینجامد و باغ‌های اطراف به ساختمان‌های مسکونی تبدیل شوند و مناطق آبعلی و رودبار قصران و لواسانات مقصد ییلاقی جای‌گزین در نظر گرفته شوند. معمولاً در روزهای تعطیل و ایام تابستان جمعیت بسیاری برای سکونت در ویلاها به منطقه می‌روند و به علت سهولت دسترسی و مسافت کم بین شهر تهران و این منطقه معمولاً خانواده‌ها در ویلاها ساکن می‌شوند و مردان خانواده‌ها، که اغلب شغل آزاد دارند، به راحتی بین تهران و روستاهای ییلاقی رفت‌وآمد می‌کنند.
2- یکی دیگر از انگیزه‌های گردشگری دامنۀ جنوب البرز از نظر آب‌وهوایی گذران تعطیلات فراهم‌بودن شرایط اجارۀ اتاق است و معمولاً افراد با درآمد پایین‌تر یا به اصطلاح طبقۀ متوسط جامعه با اجارۀ اتاق یا ویلا مدتی را در این ناحیه در فصل گرم سال سپری می‌کنند. اقامت‌های یک شبه و سفرهای بدون اقامت که در طول فصل گرم سال انجام می‌گیرد یکی دیگر از شاخص‌ترین فعالیت‌های گردشگری این منطقه است. چنان که در فصل تابستان و به‌خصوص ایام تعطیل حجم عظیم بازدیدکنندگان که برای بهره‌بردن از فضای سبز و هوای خنک به منطقه وارد می‌شوند، ترافیک سنگینی را در جادۀ ارتباطی تهران ایجاد می‌کند که تا نیمه‌های شب طول می‌کشد.

ب) ارتفاعات و کوهستان

دامنه‌های جنوبی البرز با محصورشدن بین قلل مرتفع، مانند توچال (3960)، مهرچال (3921)، خرسنگ کوه (4100 متر)، خلنو (4375 متر)، سرکچال (4150 متر) جذابیت‌های خاصی برای گذران اوقات فراغت و ورزش‌های کوهستانی دارد و همۀ این قلل از مسیرهای مهم کوه‌نوردی در استان تهران و ارتفاعات البرز شناخته می‌شوند.

ج) پیست‌های اسکی

ارتفاعات مناسب با دامنه‌های پرشیب و بارش برف مناسب در فصل زمستان، زمینه احداث پیست‌های اسکی را در منطقه سبب شده و باعث رونق گردشگری در فصل زمستان شده است؛ از جملۀ این پیست‌ها می‌توان نام برد از آبعلی و شمشک و دربندسر و دیزین و توچال.
مهم‌ترین عوامل مؤثر در شکل‌گیری ورزش‌های زمستانی به‌خصوص اسکی عبارت‌اند از درجۀ حرارت مناسب در فصل زمستان، میزان آفتابی‌بودن روزها، سرعت باد، پوشش برف، ناهمواری‌ها و پوشش گیاهی، که این امکانات در ارتفاعات البرز فراهم است.همان‌طور که گفته شد در گردشگری زمستانی ارتفاع برف و مدت زمانی که برف روی زمین باقی است، نقش مهمی دارد. ارتفاع مطلوب برف 40 تا 60 سانتی‌متر در یک دوره طولانی است و حوزه‌هایی که در آن‌ها پوشش برف کمتر از 30 روز است و ارتفاع نیز کمتر از 10 سانتی‌متر است امکانات چندان مناسبی برای همۀ گونه‌های تفریحات زمستانی فراهم نمی‌کند.برای ادامه، به کتاب مراجعه کنید.