مفاهیم مرتبط با برنامه‌ریزی راهبردی گردشگری

با بلوغ و بالندگی برنامه‌ریزی راهبردی؛ مفاهیم و اصطلاحات مختص به آن نیز شکل گرفته است که شایسته است در ابتدای امر به این موضوع توجه ویژه‌ای کرد تا درک مشترکی از مفاهیم ذکر شده ایجاد شود. برخی از مهم‌ترین مفاهیم و اصطلاحات مدیریت و برنامه‌ریزی راهبردی گردشگری از قرار زیر است.

مدیریت راهبردی گردشگری

علم و هنر تدوین، اجرا و ارزیابی تصمیم گیری‌های چندوجهی که مدیران و مجریان صنعت گردشگری را در تمامی سطوح قادر می‌سازد با کمترین هزینه اهداف متعالی خود را دنبال کنند.

برنامه‌ریزی راهبردی گردشگری

برنامه‌ریزی راهبردی فرآیندی است که در آن کلیۀ اجزای تشکیل‌دهندۀ بخش گردشگری منابع و امکانات خود را برای نیل به اهداف و رسالت‌های بلندمدت صنعت تجهیز می‌کنند و در مسیر مشخص‌شده گام‌های عملی برمی‌دارند. ایجاد وحدت به تلاش‌ها برای موفقیت، توجه به محیط درونی و بیرونی، تهیۀ برنامه‌های راهبردی و عملیاتی از مهم‌ترین خصلت‌های برنامه‌ریزی راهبردی است.
در صنعت گردشگری و هتلداری برنامه‌ریزی راهبردی عبارت است: فرآیندی تحلیلی از کل صنعت گردشگری در راستای اجرایی کردن راهبرد‌هایی که قبلاً شناسایی و تدوین شده است. این سبک از برنامه‌ریزی مبتنی بر شهود، درک مستقیم و خلاقیت است و تلاش می‌کند تا به دیدگاهی یکپارچه در فرآیند توسعه و برنامه‌ریزی دست یابد.

راهبرد

برای راهبرد تعاریف متعددی ارائه شده است که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
راهبرد ابزاری است که سازمان می‌تواند به‌کمک آن به هدف‌های بلندمدت خود دست یابد. راهبردها طرح‌های مدیریت عالی برای کسب نتایج سازگار با اهداف بلندمدت و مأموریت‌های سازمان هستند.
برخی از متفکران نیز در رابطه با این موضوع چنین نوشته‌اند که: راهبرد جهت و حوزه‌های کاری در بلندمدت است که مزیت‌هایی را برای آن از طریق تخصیص منابع در یک محیط درحال‌تغییر به وجود می‌آورد تا به ارضای نیازهای بازارها و برآوردن انتظارات گروه‌های ذینفع بپردازد. همچنین، راهبردها را می‌توان به‌عنوان هدف و حوزۀ کلی سازمان برای ارضای انتظارات مالکان یا گروه‌های ذینفع اصلی و افزودن ارزش به بخش‌های مختلف یک مؤسسه تعریف کرد.

هدف‌های بلندمدت

می‌توان هدف‌های بلندمدت را نتیجه‌های خاصی در نظر گرفت که صنعت گردشگری و زیربخش‌های آن می‌کوشد در تأمین مأموریت خود به آنها دست یابند. مقصود از دورۀ بلندمدت، دوره‌ای است که بیش از یک سال باشد.

عوامل خارجی صنعت گردشگری

مقصود از عوامل خارجی، مجموعه عواملی است متشکل از فرصت‌ها و تهدیدهای خارج از صنعت گردشگری، رویدادها و روندهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، بوم‌شناسی، محیطی، سیاسی، قانونی، دولتی، فن‌آوری و رقابتی که می‌توانند به میزان زیادی در آینده به صنعت مذکور منفعت یا زیان برسانند. عوامل خارجی را تحت عنوان فرصت‌ها وتهدیدها می‌شناسند و به میزان زیادی خارج از کنترل صنعت یا مقصد گردشگری است، از این رو از واژۀ خارجی برای آنها استفاده می‌شود.

عوامل داخلی صنعت گردشگری

مقصود از عوامل داخلی مؤثر بر صنعت گردشگری و هتلداری، مجموعه عواملی است متشکل از نقاط قوت و ضعف داخلی که در زمرۀ فعالیت‌های قابل‌کنترل صنعت گردشگری و هتلداری قرار گرفته و آنها را به شیوه‌ای بسیار عالی یا بسیار ضعیف داراست. این عوامل مشتمل بر جاذبه‌ها و فعالیت‌های گردشگری، خدمات و تسهیلات گردشگری، زیرساخت‌ها و عناصر سازمانی فعالیت‌های مدیریتی، بازاریابی، منابع انسانی، سرمایه‌گذاری می‌شوند.

چشم‌انداز

به تصویر کشیدن حقیقی آنچه بخش گردشگری و هتلداری می‌خواهد در آینده به آن دست یابد. توصیفی از شرایط آیندۀ مطلوب گردشگری در یک مقصد یا کل صنعت.
چشم‌انداز به‌منزلۀ عامل جلوبرندۀ فعالیت‌های فردی و جمعی بوده و مجموعه‌ای از کارکنان، مدیران و تصمیم گیرندگان را به‌سمت هدفی بزرگ، دشوار، در افق زمانی بلندمدت 20-10ساله  را در بر می‌گیرد.

مأموریت

مأموریت نقطۀ شروع فرایند برنامه‌ریزی درنظام مدیریت استراتژیک به شمار می‌آید. مأموریت‌ درواقع شالوده‌ای است که دیگر عناصر برنامه‌ریزی استراتژیک بر روی آن ساخته می‌شوند. مأموریت عبارتی است که به مفهوم یک فعالیت هویت می‌بخشد و نقطۀ کانونی در تشخیص هویت و فلسفۀ وجودی یک صنعت یا سازمان به حساب می‌آید. همچنین ماهیت و دلیل به وجود آمدن صنعت مذکور را بیان می‌کند و فلسفۀ وجودی و علت بقای مقاصد و سازمان‌های گردشگری به حساب می‌آید و ضامن مشروعیت آن است.
مأموریت‌ها چه نوشته شده باشد وچه از از الگوهای تصمیمات و فعالیت‌های آن مشخص باشد، محمل خوبی برای اطلاع ازآرمان‌ها و اهداف و ارتباط با ذینفعان است.
مأموریت تعریف کوتاهی است از آنچه مقاصد برای دست‌یابی به آن تلاش می‌کند و فلسف وجودی آن را در می‌گیرد.

اهداف

هدف در برنامه‌ریزی، نهایتی است که برنامه‌ریزی به سمت و سوی آن جهت گرفته و منظوری است که سیستم برنامه‌ریزی برای آن سازمان یافته است.

ماتریس ارزیابی عوامل داخلی IFE

ماتریس ارزیابی عوامل داخلی حاصل بررسی راهبردی عوامل داخلی مقصد گردشگری است. این ماتریس نقاط قوت و ضعف اصلی مقصد گردشگری را تدوین و ارزیابی می‌کند.

ماتریس ارزیابی عوامل خارجی EFE

استراتژیست‌ها با استفاده از ماتریس ارزیابی عوامل خارجی می‌توانند عوامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، بوم‌شناسی، محیطی، سیاسی، قانونی، دولتی، حقوقی، فن‌آوری و اطلاعات رقابتی را مورد ارزیابی قرار دهند.

ماتریس تهدیدات، فرصت‌ها، نقاط قوت و ضعف SWOT

این ماتریس یکی از ابزارهای مهمی است که مدیران به‌کمک آن اطلاعات به‌دست‌آمده درمورد عوامل خارجی و داخلی را با هم مقایسه می‌کنند. درواقع با استفاده از آن می‌توان چهار نوع استراتژی تهاجمی یا SO، محافظه‌کارانه یا WO، رقابتی یا ST و تدافعی یا WT را تدوین کرد. برای ادامه، به کتاب مراجعه کنید.