لكه‌شناسی منسوجات

یكی از بخش‌های مهم و تأثیرگذار در هتل‌های ۴ و ۵ستاره به‌ویژه هتل‌های با ظرفیت پذیرش مسافر زیاد، بخش لاندری (لباسشویی) است. البته فعالیت‌های لاندری حول دو محور عمده كاری است:

1.  شستشو و اطوكشی منسوجات مصرفی در هتل اعم از منسوجات مورد نیاز بخش خانه‌داری، یونیفورم پرسنل و...؛
2.  ارائه خدمات به میهمانان مقیم و غیر مقیم با توجه به مسؤولیت بخش لاندری و سروكار داشتن پرسنل این بخش با انواع منسوجات، لكه‌شناسی و شناخت راه‌های برطرف كردن انواع لكه‌ها‌ی پارچه و لباس از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
   در این فصل از كتاب سعی شده تا حتی‌المقدور شما را با انواع لكه‌های رایج و راه‌های برطرف كردن آنها آشنا كنیم.

نکات مهم در لکه‌گیری فرش

لکه روی فرش

• اگر لکه مرطوبی روی فرش وجود دارد، آن را به روش لکه‌برداری تمیز کنید و از مالیدن آن خودداری کنید، زیرا مالیدن موجب پخش شدن لکه می‌شود؛
•  اگر لکه خشک است، قبل از خیس کردن آن، کوشش کنید آن را بتراشید و با جارو برقی تمیز کنید؛
• پس از برداشتن لکه، آن نقطه از فرش را کاملاً شستشو دهید، زیرا باقی ماندن مواد تمیزکننده در فرش گرد و غبار را به خود جذب می کند؛
•  به‌هنگام لکه‌گیری، همیشه از پارچه سفید استفاده کنید؛
•  لکه‌ها و آلودگی‌های فرش را بلافاصله تمیز کنید، زیرا احتمال تمیز شدن کامل آنها بیشتر است؛
•  اگر از مواد تمیزکننده استفاده می‌کنید، دقیقاً برحسب دستور، آن را رقیق کنید، زیرا مواد غلیظ ممکن است به فرش صدمه بزند؛
•  همه لکه‌ها قابل برداشتن نیستند، در مواردی که تجربه ندارید، از مؤسسات معتبر کمک بگیرید؛
•  قبل از اقدام به نظافت با مواد شیمیایی، آن را در یک نقطه محدود و دور از دید امتحان کنید. اگر پس از ۵ دقیقه فرش به حوله سفید، رنگ پس داد، از ماده دیگری استفاده کنید؛
•  برای تمیز کردن لکه شمع بر روی فرش یا روکش مبل، پارچه تمیز و جاذبی بر روی لکه بگذارید و اطوی داغی بر روی پارچه قرار دهید. با برداشتن اطو قاعدتاً لکه با پارچه از فرش جدا می شود؛
•  تا آنجا که ممکن است، لکه‌ها را از فرش بتراشید. اگر مایعی بر روی فرش ریخته است، به‌کمک حوله کاغذی یا پارچه جاذب، تا آنجا که ممکن است مایع را جمع کنید؛
•  برای برداشتن لکه‌های چرب، از مواد خشکشویی غیر قابل اشتعال به لکه بیفزایید و به کمک حوله از لبه‌های لکه به مرکز آن ماده را حرکت دهید؛
•  از ساییدن ماده شیمیایی بر لکه چرب خودداری کنید و فقط با ضربه‌های ملایم، ماده را به داخل لکه روانه کنید تا تمیز شود. البته قبل از هرگونه اقدام اصلی، ماده شیمیایی را بر گوشه کوچکی از فرش امتحان کنید تا از خراب نشدن فرش مطمئن شوید؛
•  لکه‌های چربی ملایم‌تر را با آب گازدار خیس کنید و با کمک سشوار خشک کنید و بعد جاروبرقی بکشید؛
• می‌توانید روی لکه‌های چرب، مقداری بیکینگ پودر یا نشاسته یا پودر تالک بپاشید و پس از ۶ ساعت با جاروبرقی تمیز کنید؛
• برای برداشتن لکه مواد محلول در آب، با استفاده از مواد شیمیایی موجود در سوپرمارکت‌ها، لکه را از حاشیه به مرکز خیس کنید و سپس چند لایه از حوله کاغذی روی جای خیس‌شده بگذارید تا حداقل یک ساعت تحت فشار بماند و درصورت لزوم، حوله‌های کاغذی خیس‌شده را عوض کنید. پس از خشک شدن پرزهای قالی را با دست حالت دهید.

لکه ناشی از رنگ مبلمان

به ترتیب زیر عمل کنید:
 مقادیر کمی از محلول تمیزکننده را با حوله جاذب سفیدی به لکه بیافزایید. این کار را آنقدر ادامه دهید تا حوله دیگر کثیف نشود.
نکته ۱: مقدار کمی از ماده خشکشویی یا الکل را روی لکه بمالید. استفاده از مقادیر این مواد به میزان زیاد ممکن است به شکل و ساختار فرش لطمه بزند. هرگز از بنزین و سایر حلال‌های قابل‌اشتعال استفاده نکنید.
نکته ۲: نصف قاشق مرباخوری از ماده تمیزکننده خنثی سفید (مانند محلول‌های ظرفشویی فاقد مواد قلیایی قوی و سفیدکننده) در یک فنجان آب ولرم حل کنید. قدم نهایی خارج ساختن رطوبت ایجادشده به‌کمک حوله‌های جاذب رطوبت است، بدین منظور حوله نخی یا کاغذی را به‌مدت 6 ساعت تحت فشار روی رطوبت قرار دهید.

لاک ناخن روی فرش

به ترتیب زیر برای برداشتن لکه های لاک ناخن از فرش عمل کنید:
مقدار کمی از محلول لاک پاک کن را به‌کمک حوله نخی سفید به محل لکه بمالید. این کار را آنقدر ادامه دهید تا دیگر رنگی به حوله منتقل نشود.
نکته ۱: از مقادیر کمی از مواد خشکشویی استفاده کنید زیرا مقادیر زیاد ممکن است بر ساختار، شکل و کیفیت فرش اثر بگذارد. هرگز از بنزین و سایر حلال‌های قابل‌اشتعال استفاده نکنید.
نکته ۲: برای نظافت لکه‌ها، نصف قاشق مرباخوری محلول‌هایی مانند محلول ماشین ظرفشویی که فاقد مواد سفیدکننده و مواد قلیایی باشد به یک فنجان آب ولرم اضافه کنید.
نکته ۳: مخلوط یک‌سوم سرکه سفید با دو سوم فنجان آب ولرم برای نظافت، کیفیت مطلوب ایجاد می کند.
نکته ۴: محلول‌های حاصل از تمیزکننده‌های پودری آنزیم‌دار باید با توجه به دستورالعمل کارخانه مصرف شود و به مدتی که سازنده توصیه کرده، روی لکه باقی بماند. قدم نهایی خارج ساختن رطوبت ایجادشده به‌کمک حوله‌های جاذب رطوبت است، بدین منظور حوله نخی یا کاغذی را به‌مدت 6 ساعت تحت فشار روی رطوبت قرار دهید.

لکه واکس روی فرش

به ترتیب زیر عمل کنید:
مقدار کمی از محلول تمیزکننده را به وسیله حوله سفید و جاذبی بر روی لکه بیافزایید. عمل خیس کردن و جذب رطوبت را آنقدر ادامه دهید که دیگر لکه‌ای به حوله منتقل نشود.
نکته ۱: مقدار کمی از ماده خشکشویی یا الکل را به لکه بمالید. استفاده از مقادیر این مواد به‌میزان زیاد ممکن است به شکل و ساختار فرش لطمه بزند.
نکته ۲: نصف قاشق مرباخوری از محلول ماشین ظرفشویی بدون مواد قلیایی یا سفیدکننده در فنجان آب ولرم، می‌تواند به‌عنوان ماده تمیزکننده استفاده شود.
نکته ۳: یک قاشق مرباخوری از محلول آمونیاک قابل‌مصرف در منزل را با نصف فنجان آب مخلوط و به لکه اضافه کنید. قدم نهایی خارج کردن رطوبت ایجادشده به‌کمک حوله‌های جاذب رطوبت است، بدین منظور، حوله نخی یا کاغذی را به‌مدت ۶ ساعت تحت فشار روی رطوبت قرار دهید.

انواع لكه‌ها

مایع پرکلراتیلین: تنها ماده‌ای است که قابل قبول برای شستشو، لکه‌گیری و ضدعفونی منسوجات در صنعت خشک شویی است.
۱. لكه ترشی: آمونیاک بهترین ماده‌ای است كه برای رفع لكه‌های ترشی استفاده می‌شود. آمونیاک را باید ابتدا با آب مخلوط كنیم و هنگامی كه رقیق شد لکه را پاک کرده و سپس آنرا با آب معمولی هم می‌شوییم تا عوارض بعدی استفاده از آمونیاک برطرف شود.
۲. لكه لاک: با اسیتن تمیز می‌شود ضمن آنكه جهت لكه‌های جوهر خشک نیز می‌توان از آستون استفاده كرد. هیچ‌گاه نباید لكه‌های پارچه‌های ابریشمی و الیاف مصنوعی را با استون پاک كرد چون این پارچه‌ها در استون حل می‌شوند این قبیل پارچه‌ها را می‌توان با استات ونیل پاک كرد.
۳. لكه جوهر روغنی: با تینر فوری پاک می‌شود. روش كار بدین ترتیب است كه مقداری تینر فوری را در ظرف ریخته قسمت جوهری پارچه را با انگشت گود كرده و داخل تینر می‌زنیم و بعد با پارچه‌ای نرم روی آن آرام‌آرام می‌كشیم تا لكه از بین برود. در پایان با مایع صابون آنرا می‌شوییم.
۴. لكه جوهر میوه: ۳۰ گرم پرمنگنات را در یک لیتر آب حل نموده و لكه را در آن می‌گذاریم تا رنگ لكه قرمز شود و سپس پارچه را با آب شسته و بعد در محلول هیدورسولفید دوسود قرار می‌دهیم تا از بین برود. اگر لكه پاک نشد، مجدداً این عمل را تكرار می‌كنیم.
۵. لكه سوختگی و زردی اطو: آب اكسیژنه را با ۲برابر میزان خودش آب ولرم مخلوط می‌كنیم. سپس با دستمال محل زردی را ماساژ داده و تا زردی از بین برود. آب ژاول برای ملحفه سفید كه باید با دوبرابر خودش آب استفاده شود و برای پارچه رنگی می‌توان از استفاده كرد. شایان ذکر است که آب اکسیژنه مواد خطرناکی است و نباید در مجاورت نور یا حرارت بالا قرار گیرد.
۶. لكه سبزی: بهترین محلول، آب الكل یا آب و اِتر است. از این ماده برای لكه‌بری استفاده می‌كنند. اگر لكه سبزی كهنه باشد، باید آن را با آب اكسیژنه یا پربورات دوسود و یا آمویناک با هیدروسولفید دوسود ( ۵ گرم هیدورسولفید با ۱۵۰ گرم آب) شستشو دهیم.
۷. لكه ماتیک: ابتدا بنزین یا اتر و سپس از پرمنگنات و هیدروسولفید دوسود مانند لک میوه استفاده می‌كنیم.
۸. لكه چربی: برای از بین بردن لک پارچه معمولی از یک قاشق آمونیاک در 5/0 لیتر آب استفاده می‌كنیم. درمورد پارچه‌های پشمی آن را با بنزین پاک می‌كنیم و چنانچه تتراكلروركربن به بنزین اضافه کنیم لک سریع‌تر برطرف می‌شود. بعد از آن هنگامی كه بنزین و تتراكلروركربن پرید، اطوی داغ روی آن می کشیم (معمولاً یک پارچه نم‌دار روی آن پهن كرده و از پشت اطو می‌كشیم).
۹. لكه قیر و آدامس: با پركلرین می‌توان برطرف كرد (بنزین سفید).
۱۰. لكه خون: برای از بین بردن آلبومین موجود در خون ابتدا با آب سرد لكه خون را شسته و اگر لكه زیاد مانده باشد یک قاشق آب ژاول در یک لیتر آب حل كرده و قسمت لكه را در آن شستشو داده تا لک از بین برود. درمورد پارچه‌های ابریشمی با آبی 5/0 گرم صابون و الكل‌دار پاک می کنیم. آب نمک هم می‌تواند مؤثر باشد. اگر پارچه ظریف و نازک باشد كه نتوان از آب ژاول استفاده كرد قدری نشاسته را خمیر می‌كنیم و روی لكه می‌گذاریم سپس خمیر را برمی‌داریم که لكه با خمیر برداشته می‌شود.
۱۱. لكه چای، قهوه و شكلات: اگر پارچه سفید باشد، یک قاشق آب ژاول در یک لیتر آب را جوشانده و بعد لک را داخل آن زده وشروع به مالش دادن می‌كنیم، اگر لک تازه باشد با آب جوش شسته و سپس با اطوی داغ آن را اطو می‌كنیم. چنانچه از این روش استفاده نكنیم می‌توانیم مقداری گلیسیرین و زرده تخم‌مرغ را (به ‌طور مساوی) روی لک گذاشته و پس از چند ساعت آن را با آب داغ شسته و بعد اطوی داغ روی آن بكشیم.
۱۲. لكه سفیده تخم مرغ: با آب سرد می‌شوییم.
۱۳. لكه روغن ماشین: اگر پارچه نخی باشد، آنرا در یک ظرف آب درحال جوشیدن می‌گذاریم و بعد از اینكه از آب خارج كردیم ترباتین روی آن می‌مالیم (یا گچ و پودر تالک روی آن می‌ریزیم) و بعد از دو سه ساعت آن را شسته و لكه‌های تازه رابا بنزین می‌شوییم. برای پارچه ابریشمی هم ابتدا با اتر و بعد گچ یا پودر تالک تا عمل را انجام بدهید.
۱۴. لكه شمع و موم: ابتدا با چاقو آنرا تراشیده و سپس از كاغذ خشک‌كن و یا روزنامه برای پاک کردن استفاده می‌كنیم و بعد روی آن اطو كشیده و چند بار این كار را تكرار می‌كنیم. چنانچه با این كار لک پاک نشد از بنزین استفاده می‌كنیم.
۱۵. لكه مرکب و جوهر: لک مركب جوهر را چون تركیبات آهن دارد، ابتدا با محلول جوهر ترشک و آب داغ مالش داده و سپس با آب صابون می‌شوییم. لكه مركب سیاه و آبی را در محلول ۵% پرمنگنات پتاسیم محلول در آب مدتی خیس نمایید تا لک قهوه‌ای رنگ شود. سپس لک را بیرون آورده در محلول هیدروسولفید دوسود كه در آن مقداری سركه ریخته ایم قرار می‌دهیم و سپس می‌شوییم. چنانچه لكه برطرف نشد این كار را تكرار می‌كنیم و اگر این لک روی پارچه پشمی‌باشد باید در محلول پربورات دو سود بگذاریم و كم‌كم گرم كنیم و مالش دهیم تا به نقطه جوش برسد و لكه برطرف شود.
۱۶. لکه جوهر روی قالی: ماست ترش روی لكه می‌ریزیم و برمی‌داریم این عمل را چند بار تکرار می کنیم.
۱۷. لكه واكس: ابتدا محل لكه را با آب صابون شسته و اگر از بین نرفت پس از شستن آنرا با محلول ۲% پرمنگنات دو سدیم خیس نموده و چند دقیقه می‌گذاریم تا قهوه‌ای رنگ شود سپس روی آن جوهر ترشک می ریزیم. اگر محلول جوهر ترشک مقداری گرم باشد، سریع‌تر عمل می‌كند.

۱۸. لكه روغن: با ترباتین و از آن بهتر تتراكلروركربن بشویید.
۱۹. عرق بدن: روی پارچه ابریشمی، سفید دیده می‌شود و با آب صابون برطرف نمی‌شود. یک قاشق چایخوری آب اكسیژنه را در ۴ لیتر آب حل نموده و محل لک را در آن شسته آنقدر این كار را تكرار می‌كنیم تا لک از بین برود و اگر با تكرار پاک نشد می‌توانیم از پرمنگنات دو سدیم و هیدروسولفید دوسود استفاده كنیم.
۲۰. لكه سوختگی: لكه سوختگی وقتی کمی زرد است، جای لكه را مرطوب كرده و مقداری نمک روی آن پاشیده و در آفتاب می‌گذاریم تا پاک شود. از آب اكسیژنه هم می‌توان استفاده كرد. اگر پارچه سوخته باشد، علاجی ندارد.
۲۱. لكه مداد: این لكه را با مداد‌پاكن پاک می‌كنیم.
۲۲. رنگ مو: پارچه را مدتی در محلول هیدروسولفید دوسود قرار دهیم و بعد از پرمنگنات دوپتاسیم استفاده می‌كنیم و چنانچه لک پاک نشد، عمل را تكرار می‌كنیم. بجای هیدروسولفید دوسود، می‌توان یا جوهر ترشک هم استفاده كنیم.
۲۳. لكه شیرینی: اگر چرب باشد، با آب ولرم و صابون و اگر فقط شیرینی بود، از آب خالص استفاده می‌كنیم.
۲۴. رنگ فلزات: این لک رابا جوهر ترشک پاک می‌كنیم.
۲۵. لکه دوده: می‌توان آنرا با آب گرم و صابون از بین برد.
۲۶. لكه سیاهی دیگ: با پركلرین پاک می‌شود.
۲۷. لكه زردچوبه و زعفران: با آب ژاول پاک می‌شود.
۲۸. لکه بستنی: برای از بین بردن بستنی، پارچه را با مایع لباس‌شویی ۳ گرم در هر لیتر با آب مخلوط کرده و بعد از آب‌کشی، پنبه با بنزین روی پارچه بکشید.

برای ادامه، به کتاب مراجعه کنید.