سیاست غذای حلال در صنعت گردشگری

در طول سال‌ها، آگاهی در مورد رفتار مصرف و ترجیحات غذایی مسلمانان در سراسر جهان افزایش یافته است. امروزه، بسیاری از شرکت‌ها و خرده‌فروشان؛ حتی در کشورهای غیرمسلمان وارد کسب‌وکار سودآور غذای حلال شده‌اند. در میان شرکت‌های بزرگ و خرده‌فروشان، نستله، تولید محصولات حلال را از دهه ۱۹۸۰ آغاز نموده است و ۷۵ کارخانه از ۴۵۶ کارخانه آن گواهینامه تولید محصولات حلال دارند. فروشگاه‌های زنجیره‌ای مواد غذایی کازینو (فرانسه) و لباس‌های بریتانیایی تسکو و سینتبری خطوط تولید حلال محصولات حلال دارند. تمام فست‌فودهای زنجیره‌ای کی اف سی (آمریکایی) در شعب مستقر در فرانسه و همچنین هشت شعبه در بریتانیا گواهینامه محصولات حلال دارند. همچنین، هتل بین‌المللی هیلتون در شعبه گلاسکو و هتل اینترکنتینانتال در پراگ نیز ارائه محصولات غذایی حلال را آغاز نموده‌اند. تایلند و فیلیپین نیز رستوران‌ها و هتل‌هایی را با ارائه خدمات غذای حلال توسعه داده‌اند. با این حال و با وجود این تحولات، هنوز هم حلال و محصولات حلال مفهومی ناشناخته برای بسیاری از مقاصد گردشگری است.

در طرف تقاضا، با توجه به بالا بودن تعداد مسافران مسلمان هم از مناطق مسلمان و هم غیرمسلمان و تأکید آن‌ها به استفاده از محصولات غذایی حلال، باعث شده تا در دسترس بودن غذای حلال، به یک مسئله مهم در انتخاب مقصد و سفر مسلمانان تبدیل شود. در حالی که در طرف عرضه، بسیاری از پتانسیل‌های بکر برای محصولات حلال در بخش خدمات غذایی سفر، که به طور عمده شامل خدمات غذایی در هتل‌ها و متل‌ها، خدمات غذایی بین‌جاده‌ای، خدمات غذایی در هواپیما، قطار و کشتی، هنوز پاسخ داده نشده است. یکی دیگر از بخش‌های فرعی عمده مربوط به رستوران‌ها است که شامل واحدهای فست‌فود، کافی‌شاپ‌ها، رستوران‌های تخصصی، رستوران‌های خانوادگی و سایر رستوران‌ها، می‌باشد.

برای این زیربخش، ممکن است تولید محصولات حلال در سیستم آماده‌سازی مواد غذایی با توجه به مقررات سختگیرانه‌ای که در خصوص ترکیبات غذایی و فرایندهای طبخ و ذخیره‌سازی مواد غذایی حلال وجود دارد، کاری دشوار باشد. در واقع، با توجه به عدم وجود سیستم یکپارچه جهانی در زنجیره تأمین و همچنین عدم آگاهی جهانی در خصوص اهمیت غذای حلال برای مسلمانان، در سطح وسیع، تطابق بخش خدمات غذایی با استانداردهای حلال دشوار است. هیچ نام تجاری منحصر به فرد جهانی برای غذای حلال و هیچ استاندارد مشترک و یا نهادی جهانی در خصوص ارائه گواهینامه‌های خدمات حلال نیز وجود ندارد. در سال‌های اخیر سازمان کنفرانس اسلامی، طرح‌هایی را برای رسیدگی به این مشکل از طریق ایجاد یک نام تجاری جهانی حلال بر اساس اتفاق‌نظر بر روی استانداردهای مورد نیاز، همراه با تشکلی جهانی به منظور صدور گواهینامه‌های حلال برای شرکت‌های علاقه‌مند به دریافت گواهینامه، دنبال نموده است؛ اما هنوز راه زیادی باقی مانده است. چالش فقدان علاقه و آگاهی ممکن است با شفاف‌سازی در خصوص مفهوم حلال و ابعاد آن برای همه مسئولان و فعالان بخش غذایی، برطرف گردد.

دانش و آگاهی عمومی در مورد مواد غذایی حلال و اهمیت آن برای مسلمانان، برای کسانی که در کسب‌وکار گردشگری و مهمان‌نوازی فعالیت دارند، ضروری است؛ چرا که عدم آگاهی از این انتظارات ممکن است به سوءتفاهم و درگیری منجر شود. به گفته تیموتی و ایورسون (۲۰۰۶)، مشتری به پیشخدمت جوانی در یک رستوران چینی-آمریکایی توضیح داد که از عدم وجود گوشت خوک در غذای او مطمئن گردد. وقتی غذا حاضر شد، قطعه ژامبون با گوشت خوک در غذا وجود داشت و پیشخدمت در پاسخ مشتری در خصوص عدم استفاده از گوشت خوک گفت: "بله، ژامبون (نوعی ژامبون با گوشت خوک) استفاده شده و نه گوشت خوک" و وقتی به او گفته شد که این نوع ژامبون از گوشت خوک تهیه می‌شود، او با بی‌گناهی پاسخ داد:"اوه، من اطلاعی نداشتم چون من یک گیاه‌خوار هستم.'' در ماجرایی دیگر، زمانی که ایورسون از خدمه پرواز پرسید که آیا در ساندویچ سفارش داده شده گوشت خوک وجود داشت، او به سادگی پاسخ داد که او نمی‌داند و برای اطلاع از پاسخ آن، کوچک‌ترین زحمتی به خود نداد.

بنابراین، موضوع حلال تنها به بخش خدمات مواد غذایی محدود نمی‌شود. پس از ایجاد ساختار مورد نیاز و توجه به جنبه‌های مختلف آن از مرحله آماده‌سازی مواد تشکیل‌دهنده غذا تا مرحله سرو غذا، نیاز به ایجاد سیستمی جهت اطلاع‌رسانی به مشتریان در خصوص رعایت استانداردهای حلال نیز ضروری است. مشتریان باید در مورد اماکن ارائه غذاهای حلال و دسترسی به آن‌ها آگاهی ایجاد نمایند. اقدامات ممکن برای کمک به این فرایند از انتشار کتاب‌های راهنما، نصب تابلوها و علائم به زبان‌های خارجی و منوهای چندزبانه با معرفی مواد تشکیل‌دهنده غذا تا شفاف‌سازی قیمت‌ها تنوع دارد. در اجرای برنامه‌های پیشبردی مقصد، با نمایش و بیان در دسترس بودن مواد غذایی حلال در تبلیغات، فشارهای روانی قبل از سفر در خصوص دسترسی به غذای حلال، کاهش خواهد یافت.

روزه در ماه مبارک رمضان نیز یکی دیگر از قوانین مهم در رژیم غذایی است که باید در برنامه‌ریزی برای جذب گردشگران مسلمان یا سفر به هر کشور مسلمان مورد توجه قرار گیرد. روزه‌ی ماه مبارک رمضان که از طلوع تا غروب آفتاب به طول می‌انجامد، چهارمین رکن دین اسلام است. این عبادت شامل پرهیز بزرگسالان از خواسته‌های دنیوی، از جمله اجتناب از خوردن و آشامیدن بین طلوع و غروب خورشید در هر روز از ماه مبارک رمضان است. در خصوص روزه ماه رمضان که به طور مستقیم مربوط به مصرف غذا است، برنامه‌ریزان گردشگری می‌باید به دو ملاحظه مهم توجه نمایند. اول، اگرچه مسلمانان می‌توانند تا بازگشت از سفر روزه خود را به تأخیر اندازند، اما آن‌ها بیشتر ترجیح می‌دهند تا سفرهای خود را در ماه رمضان برنامه‌ریزی نکنند و به این دلیل در ماه رمضان میزان مسافرت‌ها کاهش می‌یابد. دوم، با توجه به اینکه خوردن و آشامیدن در ماه رمضان نباید در ملاء عام انجام شود، در اغلب کشورهای اسلامی در طول روز دسترسی به مواد غذایی در رستوران‌ها و سایر مراکز خدمات مواد غذایی محدود می‌شود، که این مسئله ممکن است مشکلاتی را برای گردشگران غیرمسلمان ایجاد نماید. توجه به ماه رمضان در مقاصد مسلمان و غیرمسلمان ضرورتی برای همه کسانی است که علاقه‌مند به مقوله گردشگری هستند.