جايگاه زن و مرد در خانواده و جامعه

زن در تاريخ بشريت، سرنوشت تلخ، دردناک و اندوه باری داشته است. از زندگی در غارها تا عصر برده‌داری وفئوداليته و هم اكنون در دنيای آزاد نيز جايگاه زن فرودستانه و به دور از شأن انسانی مستقلانه و با كرامت بوده است. در غالب فرهنگ‌ها نيز در سايه خرافات قدرت ساخته معامله‌گرانه زن ابزاری بوده است در دست مرد و جز زائيدن بچه، شأنی براي وي قائل نشده‌اند. اگر قدرت، عزت و ثروت را با نفوذترين عوامل در حيات بشر بخوانيم بايد گفت زن در طول تارخ بهره چنداني از اين‌ها نبرده است. از نگاه مردان، زن برای لذت جويی، بچه‌آوری و همسرداری خلق شده است و لذا از مهمترين حق انسانی، يعنی مالكيت بی‌بهره بوده است. برخی از بنيانگذاران اديان الهی همچون اسلام كوشيدند تغييراتی در موقعيت زن به وجودآورند اما آنچه در عمل رخ داد چيز ديگری بود.

با وجود تلاش‌هايی كه كوشيد زن را به جايگاه انسانی‌اش برساند امّا پيشينه سخت و مردسالانه چنان بر فرق زن كوبيده بود كه رهايي از آن شرايط فرودستانه چنان آسان نمی‌نمايد. كما اينكه واقعيت‌های عينی دنيای جديد هم گواه اين حقيقت است كه زنان به عنوان نيمی از جامعه بشری نتوانسته‌اند به سهم خود از زندگی دست يابند. و دردناكتر اينكه نگرش سودجويانه همچنان مي‌كوشد از زن به عنوان ابزاری برای جذب مشتری و كسب درآمد سوء استفاده كند.

با پيدايش جنبش فمينيستی، كه پس از انقلاب صنعتی در اروپا شكل گرفت، حركتی آغاز شد تا مگر زنان را در رديف مردان به حقوق انسانی و خدادادی‌شان برساند. در ادامه اين حركت‌ها ودر اثر پژوهش‌ها و نظريه پردازي‌هاي انديشمندان و پژوهشگران و مبارزات و تلاش طرفداران حقوق بشر و برابری حقوق زن و مرد و جنبش‌های ضدتبعيض جنسی، قومی و مذهبی و همزمان با تعميق اركان مدرنيته در بخش عظيمی از جهان به ويژه نهضت‌هاي دموكراسی خواهی، روزبه‌روز بحث‌های مربوط حقوق زنان و تبين جايگاه آنان در زندگی خانوادگی و اجتماعی گسترش يافته و اكنون طيفی از رويكردها پيرامون تعريف نقش و جايگاه زنان شكل گرفته است؛ از افراطي‌ترين رويكرد مشهور به فمينيست كه خواهان برابری كامل زنان و مردان است تا تفريطي‌ترن رويكرد كه از سوي برخي افراد وابسته به اديان و يا قبايل بدوی كه زن را وسيله‌ای برای گذران زندگی مردان به حساب مي‌آورند و البته در اين ميانه رويكردهای متعادل و واقع بين نيز در حال گسترش است كه حقوق و جايگاه زنان را متناسب با ويژگي‌هاي فيزيكي و روانی آنان تبيين مي‌كنند.

تعيين تكليف جايگاه زن در خانواده می‌تواند به تبيين موقعيت زن در جامعه نيز بينجامد چرا كه در نگاه سنتي مردسالار اين مردان هستند كه بايد در بيرون از خانه به كار بپردازند و زنان صرفاً در امور داخلي خانواده مشغول به فعاليت خواهند بود و خارج از حريم خانواده نقشی براي زنان تعريف نشده است. حتی زماني كه زنان در مزرعه، خرمن و يا باغ به مردان كمک مي‌كنند اين نقش آفرينی در حريم خانواده تعريف می‌شود و زنان با بيگانگان در تعامل شغلی قرار نمی‌گيرند.

اكنون در دنياي مدرن و جوامع در حال‌گذار از جامعه سنتي به مدرن، نظام‌های آموزشی و فنی حرفه‌ای زنان را مهيای ورود به فعاليت در جامعه می‌كند و علاوه بر آموزش‌های مادری، همسرداری و خانه‌داری در حوزه‌های ديگری همچون پزشكی، پرستاری، معلمی و ساير مشاغل در بيرون از خانة آماده نقش آفرينی در جامعه می‌شوند و رفته رفته می‌رود زنان جايگاه خود را در جامعه به دست آورند. البته طی اين مسير به آساني ميسر نشده و زنان با چالش‌های زيادي مواجهه شده‌اند. در كنار اين تغيير و تحول ساختاری كه نقش زنان را به نحو چشمگيری دچار جابه‌جايی كرده است، نكته حائز اهميت ديگری رُخ نموده است و آن تعريف جديد كار در خانه است. در گذشته ابداً كار در منزل به سان شغل مورد توجه نبوده است لكن به تدريج و با ظهور مشاغلی برای كار خدماتی و نگهداري سالمندان در منزل و پرستاری بچه‌ها در خانه، اين نظريه پا به ميدان گذاشت كه زنان در طول تاريخ به اشتغال در خانه مشغول بوده‌اند اما براي كار آنها دستمزدی تعيين نشده است. برای ادامه، به کتاب مراجعه کنید.