در دنیای امروز اهمیت جاذبههای گردشگری شهری به نسبت قبل کمرنگتر شده است و گردشگران در جستجوی فضایی متفاوتتر از آنچه در اطرافشان ودر زندگی معمولشان وجود دارد، هستند. درواقع، صنعت توریسم، در سالهای اخیر به سمت فعالیتهای ویژه پیش رفته است. باغهای چای و فضای روستایی در کنار متعلقات آن (مساکن، مزارع، دام و حتی ابزارآلات کشاورزی) در بیشتر کشورهای جهان از دهۀ 80 به بعد، به جاذبۀ توریستی تبدیل شده و مورد علاقۀ بسیاری از گردشگران واقع شدهاند.
"توریسم چای" بهعنوان یک تجربۀ گردشگری ویژه، در تاریخچه، فرهنگ، آداب، تهیه و مصرف چای تعریف میشود. این نوع توریسم یک نوع فعالیت گردشگری لوکس با ارزش افزودۀ بالا محسوب میشود. کشورهای چایخیزی نظیر چین، هند، تایلند، سریلانکا، مالزی، اندونزی، نپال، ویتنام، کره، تایوان و...، هر سال میلیونها دلار درآمد ارزی خود را از طریق توریسم کشاورزی و بهطور خاص، توریسم چای که در زمرۀ توریسم لوکس و تقریباً گرانقیمت به شمار میرود، بدست میآورند. این توریسم حتی در انگلیس و آمریکا نیز رواج یافته و دارای علاقهمندان ویژۀ خود است. شایستۀ اشاره است در همسایگی ما، کشورترکیه، که پنجمین کشور تولیدکنندۀ چای در جهان و پرمصرفترین آن، محسوب میشود، هنوز این نوع توریسم کاملاً فعال نشده است و این امر درشرایط حاضر، مزیتی برای کشور ما به شمار میرود، که باید از این فرصت بهره گرفت.
طبق آمارهای اعلامشده در کشور، حدود 90 درصد اراضی زیر کشت چای در استان گیلان و تولید 10 درصد دیگر این محصول در استان مازندران انجام میشود، که میتوان از این امکانات برای برنامهریزی و سرمایهگذاری درحوزۀ توریسم چای بهرهمند شد. اقتصاد گیلان هنوز برپایۀ کشاورزی است و «توریسم چای» نهتنها یک ضرورت بلکه یکی از راهکارهای اصلی توسعۀ استان، درزمینۀ حمایت از صنعت چای کشور و اشتغالزایی افراد بومی، میتواند محسوب شود. نظر به اینکه حدود 60 هزار خانوار درحدود 32 هزار هکتار باغ چای در استانهای گیلان و مازندران فعالیت میکنند، توریسم چای با اقتصاد روستایی منطقه در ارتباط بوده و زمینههای بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی استان و خانوارهای چایکار را میتواند فراهم آورد. بسیاری از توریستها علاقهمند هستند راجع به تولید چای، مزارع و باغهای چایکاری، کارخانههای چای و زندگی مردم در اطراف باغهای چای بیشتر بدانند و همچنین از مناظر و جاذبههای بکر و زیبای استان لذت ببرند. بنابراین میتوان با فراهم کردن شرایط و امکان سفر آنها به روستاهای مناطق چایخیز کشور، فرصتی را برای روستاییان این مناطق پدید آورد تا از حضور ایرانگردان و جهانگردان بهرهمند شوند.
مهمترین راهکارهای توسعۀ توریسم چای در ایران
مهمترین راهکارهایی که میتوان در راستای توسعۀ توریسم چای بهطور اجمالی در نظر گرفت به شرح ذیل پیشنهاد شده است:
- توسعۀ توریسم چای در مناطق چایخیز کشور بهعنوان یک محصول جدید؛
- استفاده از خدمات مشاورهای متخصصان و مطالعات / پژوهشهای تخصصی، برای حفظ
- استانداردهای لازم در برگزاری توریسم چای؛
- طراحی گشتهای ویژه با هدف آشنا کردن مردم با تاریخ، تولید، وسایل موردنیاز و آمادهسازی صحیح چای؛
- فعال نمودن فعالیت تخصصی درزمینۀ برگزاری تورهای ویژۀ چای، توسط آژانسهای
- خدمات مسافرتی در سطح استانی و کشوری،
- آمادهسازی امکانات اقامتی و رفاهی مناسب توریسم چای؛
- آماده نمودن ساختارها و سازمانهای درگیر در تولید چای (کارخانهها، مزارع و....) برای پذیرش گردشگران؛
- ایجاد چایخانههای سنتی با آداب و سرو سنتی / محلی چای؛
- آموزش و فرهنگسازی روستاییان و باغداران چای، برای پذیرش گردشگران و مشارکت در برگزاری تورهای چای؛
- یافتن راهکارهای اقتصادی برای کمک به خانوارهای بومی و محلی چایکاران فعال در تورهای چای؛
- جلب همکاری و تعامل ساختاری و اجرایی دستگاهها و سازمانهای ذیربط و آماده کردن سازمانهای درگیر در تولید چای برای همیاری با برگزارکنندگان تورهای ویژۀ چای؛
- برنامهریزی مدون برای جذب گردشگران ایرانی و خارجی تورهای ویژۀ چای؛
- بازاریابی، تبلیغات و اطلاعرسانی مناسب و فراگیر (ازجمله تهیه و تدوین بروشورهای اطلاعرسانی به همراه تابلوهای راهنمای مناسب برای هدایت گردشگران، ساخت برنامههای تلویزیونی و رادیویی، تبلیغات الکترونیکی و...)؛
- آمادهسازی راهنمایان ویژۀ تورهای چای؛
- برگزاری جشنها / جشنوارهها و مناسبتهای ویژه با محوریت چای؛
- حمایت مالی و بیمهای از صنعت چای و چایکاران؛
- ایجاد بازارهای تخصصی فروش چای در مناطق چایخیز کشور؛
- ارتقای کمی و کیفی خدمات موزۀ چای ایران در شهر لاهیجان؛
- ارتقای تولید انواع چای سبز و سیاه و تلفیق آنها با طعم و رنگ و خواص مختلف؛
- برگزاری نمایشگاههای فصلی چای با برنامهریزی مناسب؛
- استفاده از تجارب کشورهای فعال درزمینۀ برگزاری تورهای ویژۀ چای برای بومیسازی طراحی، برنامهریزی و اجرای تورهای چای در کشور؛
- نظارت و حمایت لازم توسط سازمان میراث فرهنگی؛ صنایع دستی و گردشگری (سازمان مرکزی و سازمانهای استانی در گیلان و مازندران) و سایر سازمانهای مرتبط.