در میان دوران هزارسالۀ پیش از میلاد مسیح، اقوام ایرانیزبان با دولتهای مختلف تماس برقرار کردند و زندگی سیاسی، اقتصادی و فرهنگی خاص خود را پدید آوردند. حکومت ایران در روزگار باستان با دولتهای مصر، یونان و چین تماس برقرار کرد. راههای کاروانرویی که از امپراطوری چین به کرانههای دریای مدیترانه امتداد مییافت از همان دوران باستان از سرزمین اقوام آریایی عبور کرده و به همین سبب، نقش این اقوام در مبادلات بازرگانی و فرهنگی بینالملل بسیار بزرگ و قابل توجه بوده است.
ایرانیان در کاربرد دیپلماسی شیوۀ مخصوص و ابتکاری خود را داشتهاند. در روزگاران کهن، چون فرمانروایان ایران به دیپلماتهای خود چندان اعتمادی نداشتند، برای حل یک مسئله، سفیران متعدد را از راههای گوناگون مأمور میکردند تا آنان امکان سازش نیابند. حکمرانان ایران تنها آنگاه تصمیمی را در عرصۀ سیاست خارجی میگرفتند که دو سفیر گزارشی یکسان میدادند. نامزدهای چنین مأموریتهایی در معرض آزمایش طولانی قرار داشتند و فقط پس از آنکه جاسوسان بهگونهای محرمانه، شرافت و عزت نفس آنان را گواهی و تأیید میکردند، مأموریتهای مهم به ایشان داده میشد.
بسیاری از صاحبنظران علوم سیاسی و تاریخنگاران برجسته بر این اعتقادند که چارچوب روابط سیاسی تمدنهای بزرگ باختر و خاور زمین از تجربیات دیپلماتها و فرستادگان سیاسی ایرانی گرفته و تدوین شده است.
صرفنظر از اعزام فرستادگان سیاسی به سرزمینهای دیگر در هزار سال پیش از میلاد و در طول دوران مادها و هخامنشیان، نخستین هیئت دیپلماتیک که بهشیوۀ امروزی به سفارتخانهای مستقر در کشور دیگر فرستاده شد از سوی دربار ایران به امپراتوریهای روم خاوری و چین در قرن ششم پس از میلاد مسیح (ع) بود.
در نهم اکتبر سال 516، نخستین سفیر دائمی ایران در چین که با 90 تن همراهان خود وارد پایتخت این کشور «لوایانگ» شده بود، طی تشریفات مفصلی نامۀ خود را به «وودی» امپراتور تسلیم و همراهانش را معرفی کرد. در میان همراهان سفیر یک موبد زرتشتی، 21 نظامی، سه دیپترتار (دفتردار یا منشی)، چهار برگردان، دو معمار و... دیده میشدند.
این نخستین بار بود که ایران با یک هیئت دیپلماتیک، روحانی به یک کشور بیگانه گسیل میداشت، زیرا دولت وقت ایران درصدد تحمیل دین ایرانیان به ملل دیگر نبود. سفیر ایران به امپراتور چین توضیح داد که معماران برای ساختن ساختمان سفارتخانه و نظامیان برای محافظت از جان هیئت دیپلماتیک و موبد نیز برای اجرای آیینهای دینی برای اعضای هیئت با او آمدهاند و افزود ازآنجاکه سفارتخانه قلمرو ایران به شمار خواهد آمد، ما نمیتوانیم نگهبانی از آن را به بیگانه بسپاریم.
سفیر ایران به امپراتور چین گفت که پس از قسطنطنیه (پایتخت روم خاوری)، این دومین هیئت مستقر دیپلماتیک ایران در یک کشور خارجی خواهد بود و افزود که از زمان قباد ساسانی، بودائیان در ایران خاوری (افغانستان امروز) آزادی مذهبی به دست آوردهاند، زیرا که همسر قباد، دختر رئیس هونها، آئین بودایی داشت.
«دواگرالینک» همسر امپراتور و قائم مقام او که در مراسم حضور داشت، ابراز تمایل به بحث و گفتگو با موبد کرد. نوشتههای دیگر حکایت دارد که همسر امپراتور پس از چند جلسه بحث با موبد اعزامی، با اینکه شاخهای از بودائیسم موسوم به «ماهایانا» در پایتخت چین پیروان فراوان داشت، شیفتۀ آئین زرتشت شد و موبد اجازۀ ترویج آن را در چین و ایجاد معبد و آتشکده یافت و ظرف 15 سال، چهار آتشکده در چین ساخته شد. ساختمان سفارت نیز طی سه سال به پایان رسید. رفتار دوستانۀ چینیها با ایرانیها سبب شد که در سدۀ بعد، گروهی از ایرانیها به چین مهاجرت کنند.
یزدگرد سوم، آخرین شاه ساسانی ایران، پس از عقبنشینی دربرابر اعراب مسلمان و استقرار در خراسان، از امپراتور چین استمداد کرد که پاسخی نگرفت. باوجود این، فیروز، پسر یزدگرد سوم، به چین رفت تا شاید با جمعآوری نیرو از پیشروی اعراب در خاور ایران جلوگیری کند که موفق نشد و با دست خالی به ایران خاوری بازگشت.
پس از ایران و آسیا، در اروپا برای نخستین بار، اعزام هیئت دیپلماتیک به روش امروزی از جانب دوک میلان به دربار «کسمودومدیجی» در سال 1450 صورت گرفت. هنگامی که اسپانیا، فرانسه، بریتانیا و جمهوری ایتالیا (ازجمله جمهوریهای ونیز و جنوا) هرکدام برای دستیابی به امتیازهای بیشتر با هم رقابت داشتند، ضرورت اعزام سفرا و هیئتهای دیپلماتیک برای حفظ منافع و ایجاد رابطۀ دائم با یکدیگر را احساس کردند.
کتابهای مرتبط
درآمدی بر دیپلماسی گردشگری
125,000 تومانوزن | 0.5 کیلوگرم |
---|---|
نام مولف |
دکتر ناصر رضایی، علیرضا حاجیمحمدی |
شابک |
9786007127780 |
تعداد صفحه |
197 |
سال انتشار |
1395 |
نوبت چاپ |
اول |
قطع کتاب |
رقعی |
نوع جلد |
شومیز |