ازدواج

هرچند بحث ازدواج در سفر از موضوعات نادر تلقی می‌شود ولی باز چون امری محال نبوده و ممکن است آثار سنگین مالی و معنوی را به‌همراه داشته باشد، درباره‌ آن مطالبی را بیان می‌کنیم.

ازدواج در سفر ممکن است در دو حالت رخ دهد:

1. ازدواج بین گردشگران اتباع غیر ایرانی: ازدواج از احوال شخصیه است و الزامات ازدواج دو تبعه خارجه در ایران، مطابق قوانین دولت متبوع خودشان مقرر خواهد شد و قوانین ایران در آن دخالتی ندارد و اگر در ایران نیز اختلافی پیش آید دادگاه‌های ایران مطابق قوانین کشور متبوع خودشان رسیدگی خواهد کرد.
2.  ازدواج بین گردشگر و یک فرد ایرانی: زمانی‌که یکی از طرفین عقد ازدواج، ایرانی و دیگری از اتباع خارجی است موضوع کمی پیچیده است و بسته به خارجی بودن زوج یا زوجه، مسلمان بودن یا نبودن و دائمی یا موقت بودن ازدواج قواعد خاصی حاکم است که بدان پرداخته خواهد شد.

پیش از ورود به بحث، باید دانست در ایران دو نوع ازدواج، دائم و موقت وجود دارد:

1. ازدواج دائم: در این ازدواج طرفین برای همیشه پیمان زناشویی می‌بندند و جز در موارد قانونی مانند طلاق و فوت این پیمان پابرجاست.
2. ازدواج موقت: در این ازدواج طرفین برای مدت زمانی مشخص با یکدیگر ازدواج می‌کنند که زمان آن می‌تواند از یک ساعت و کمتر تا چندین ده سال باشد که بعد از طی شدن آن زمان، خودبه‌خود ازدواج منحل می‌شود.

در ادامه، به‌ شرح انواع ازدواج گردشگران در ایران خواهیم پرداخت:

زن ایرانی- مرد خارجی

هنگامی که یک مرد گردشگر غیر ایرانی قصد داشته باشد با زن ایرانی ازدواج کند؛ قانون‌گذار ایرانی چند موضوع را در نظر می‌گیرد:
1) ازدواج زن ایرانی با اتباع خارجی منوط به اجازه از دولت ایران است. مطابق قوانین ایران چنان‌چه شخصی خارجی قصد ازدواج با زنی ایرانی دارد باید از وزارت کشور پروانه مجوز زناشویی اخذ نماید.

برای صدور پروانه فوق، متقاضیان باید مدارک زیر را تهیه و تسلیم کنند:

• درخواست‌نامه مرد و زن مبنی بر تقاضای صدور پروانه اجازه زناشوئی طبق نمونه وزارت کشور؛
• گواهی‌نامه از مرجع رسمی کشور متبوع مرد مبنی بر بلامانع بودن ازدواج با زن ایرانی و به رسمیت شناختن ازدواج در کشور متبوع خود. در صورتی‌که تهیه گواهینامه مذکور برای متقاضی امکان پذیر نباشد وزارت کشور می‌تواند بدون دریافت مدارک فوق در صورت رضایت زن پروانه زناشوئی را صادر نماید؛
• در صورتی‌که مرد غیرمسلمان و زن مسلمان باشد گواهی یا استشهاد تشرف مرد به دین مبین اسلام.

جدای از موارد فوق وزارت کشور می‌تواند موارد ذیل را نیز درخواست نماید:

• گواهی‌نامه مبنی بر مجرد یا متأهل بودن مرد از مرجع رسمی محلی یا مأموران سیاسی و کنسولی کشور متبوع مرد؛
• گواهی نداشتن پیشینه بد و محکومیت کیفری مرد از مراجع رسمی محلی یا مأموران سیاسی و کنسولی کشور متبوع مرد؛
• گواهی عدم سوء‌پیشینه کیفری از مرجع کشور ایران در صورتی‌که مرد بیگانه در ایران اقامت داشته باشد؛
• گواهی از مراجع محلی یا مأموران سیاسی و کنسولی کشور متبوع مرد مبنی بر وجود استطاعت و مکنت زوج؛
• تعهدنامه ثبتی از طرف مرد بیگانه، مبنی بر اینکه متعهد شود هزینه و نفقه زن و اولاد و هرگونه حق دیگری که زن نسبت به او پیدا کند را در صورت بدرفتاری یا ترک و طلاق پرداخت نماید؛
• در مواردی‌که وزارت کشور مصلحت بداند برای حسن انجام وظایفی که طبق مقررات قوانین ایران زوج در قبال زوجه دارد از قبیل حسن رفتار و انفاق در تمام مدت زناشوئی و اداره واجبات مالی زوجه و اولاد تحت حضانتش و امثال آن و هم‌چنین در مواردی‌که تفریق پیش آید برای پرداخت هزینه مراجعت همسر مطلقه تا محل سکونت زن در ایران می‌تواند از مرد تضمین مناسبی مطالبه کند.
  پروانه زناشویی در هفت نسخه صادر می‌شود، برگه اول پروانه که بدون رونوشت است به متقاضی تحویل داده می‌شود تا با مراجعه به نیروی انتظامی استان، نسبت به دریافت پروانه اقامتی ازدواج مراجعه نماید و پس از تحصیل پروانه یادشده، هر دو پروانه را پروانه زناشویی و پروانه اقامتی ازدواج برای انجام تشریفات عقد رسمی به عاقد تحویل دهد. نسخه‌های دیگر، طی رونوشتی به وزارت کشور، وزارت امورخارجه، نیروی انتظامی، اداره اطلاعات و اداره ثبت احوال ارسال و یک نسخه نیز در سابقه استانداری مربوطه بایگانی می‌شود.
  درخصوص ضمانت اجرای این شرط بین حقوق‌دانان اختلاف نظر است. برخی ازدواج بدون اجازه دولت را باطل و برخی دیگر آن را صحیح می‌دانند. در رویه قضایی ازدواج‌های بدون مجوز، صحیح تلقی می‌شود،‌ زیرا ابطال آنها، به‌طور قطع اثرات سوء بیشتری دارد.
  البته با استناد به قانون ازدواج مصوب 1316، عدم تحصیل پروانه زناشویی می‌تواند باعث محکومیت کیفری هر دو طرف شود.

2) ازدواج زن مسلمان ایرانی با مرد غیرمسلمان ممنوع است.

بنابراین گردشگر غیرمسلمان نمی‌تواند با زنی ایرانی مسلمان چه دائم و چه موقت ازدواج نماید. تنها راه‌حل این مسئله مسلمان شدن مردخارجی است. بدیهی است در صورتی که زن ایرانی، مسلمان نباشد از این لحاظ منعی نداشته و چنان‌چه آیین دینی زن ایرانی غیرمسلمان اجازه دهد،‌ طرفین می‌توانند با رعایت شرط نخست اخذ مجوز از دولت با هم پیمان زناشویی ببندند. دائم و موقت بودن نکاح در این دو موضوع تحصیل اجازه و مسلمان بودن تأثیری ندارد.

مرد ایرانی- زن خارجی

اگر گردشگر زن خارجی قصد ازدواج با مردی ایرانی را داشته باشد محدودیت‌ها کمتر است. در این حالت برخلاف حالت قبل، احتیاجی به اذن دولت وزارت کشور نیست. از طرفی درخصوص ازدواج مرد مسلمان ایرانی با زن خارجی باید بیان داشت چنانچه آن زن کافر غیرکتابیه باشد ازدواج ممنوع و باطل است ولی چنان‌چه زن غیرمسلمان ولی اهل کتاب باشد ازدواج موقت جایز شمرده شده و ازدواج دائم مشروط به مسلمان‌شدن زوجه خواهد بود.

تغییر تابعیت در اثر ازدواج

مطابق قوانین ایران ممکن است با ازدواج در تابعیت طرفین تغییر ایجاد شود. در ایران چنان‌چه زن خارجی به عقد مرد ایرانی درآید، تابعیت ایرانی را کسب کرده و دارای حق و حقوق خاص ایرانیان است. البته لازم است که ازدواج آنها مطابق قوانین ایران به ثبت رسیده باشد.
ولی چنان‌چه یک زن ایرانی با مردی خارجی ازدواج کند به تابعیت خود باقی می‌ماند مگر آنکه مطابق قانون متبوع کشور زوج، تابعیت کشور زوج به وی (زن) تحمیل شود که در این صورت تابعیت ایرانی زن، از وی سلب می‌شود.

طلاق و بازگشت تابعیت

طلاق نیز از امور احوال شخصیه است و قوانین ایران ورودی به مبحث طلاق دو گردشگر خارجی نخواهد داشت. ولی چنان‌چه خود طرفین خواستار طلاق مطابق قوانین ایران باشند محاکم می‌توانند مطابق قوانین ایران حکم بر طلاق صادر نمایند که در هر صورت چون تابعیت ایرانی کسب نشده است، موضوع بازگشت تابعیت منتفی است.
در مواردی که یکی از زوجین ایرانی و دیگری خارجی است، درخصوص طلاق، قانون‌گذار ایرانی ساکت است ولی می‌توان چنین معتقد بود که قانون متبوع کشور زوج بر طلاق حاکم است که در این مورد هم چنان‌چه طرفین خواستار رسیدگی دادگاه‌های ایران باشند براساس رأی اشاره ‌شده، دادگاه‌های ایران صالح به رسیدگی مطابق قوانین کشورمان خواهند بود.
زن خارجی بعد از طلاق (به‌صورت کلی در انحلال نکاح و فوت) می‌تواند در تابعیت ایرانی بماند و یا با ارائه درخواست به وزارت خارجه ایران به تابعیت سابق خویش بازگردد. در حالت دیگر یعنی در ازدواج زن ایرانی با گردشگر تبعه خارجی نیز درصورت انحلال و یا فوت زوجه، زن ایرانی می‌تواند به تابعیت ایرانی خویش بازگردد.

برای ادامه، به کتاب مراجعه کنید.

ه