ابعاد زندگی خانوادگی

ابعاد زندگی در خانواده به سان قطعه‌ای از پازل زندگی اجتماعی، دارای وسعت و تنوع زیادی است از جمله: تلاش برای رشد و حفظ سلامت جسمی اعضای خانواده، آموزش و یادگیری کودکان، عشق‌ورزی و ارضای نیازهای عاطفی و نیز ایجاد فضای آرامش بخش برای اعضای خانواده.
ازدواج: ازدواج اولین حلقه تشکیل و پدیدآوری خانواده است که طی رسوم خاصی دختر و پسر به عقد هم درآمده و پیمان زناشویی منعقد می‌کنند. ازدواج، اصلی‌ترین قراردادی است که برای ایجاد، حفظ و تداوم انسجام خانواده انجام می‌گیرد. البته در مواردی که به هر دلیل امکان تداوم زندگی مشترک زن و مرد وجود نداشته باشد با تمسک به قوانین مربوط به طلاق با رعایت شرایط از پیش تعیین شده از یکدیگر جدا می‌شوند که منجر به از هم پاشیدگی خانواده و از بین رفتن انسجام آن می‌شود. دنیای مدرن و آزادی خواهی و برابرجویی زنان با مردان مرزبندی‌های ازدواج و طلاق را کمرنگ کرده و هر چه زمان می‌گذرد درصد طلاق بیشتر شده و شیوه‌های جدیدی از تشکیل خانواده رونمایی می‌شود که ازدواج سفید و طلاق عاطفی از آن جمله است. به نظر می‌رسد به دلیل دوری محل زندگی و کار زوجین تعریف خانواده از دیدگاه سنتی به خوبی جوابگوی خانواده مدرن یا در حال‌گذار نیست.
فعالیت جنسی و سکس را می‌توان مهمترین عامل تشکیل، حفظ و تداوم خانواده دانست. در جوامع سنتی که غالباً بر پایه شرع بنیان نهاده شده است تنها عاملی که موجب تکفل نفقه زن در خانواده می‌شود تمکین زن برای رابطه جنسی و زناشویی است. در موارد متعدد سردی و یا عدم تمایل هر یک از طرفین برای سکس منجر به از هم پاشیدگی خانواده‌ها شده است. یا گاهی منجر به ازدواج مجدد مرد و به اصطلاح چند همسری می‌شود. با توجه به نیاز بشر به سکس از ابتدا تا بحال باعث شده تعریف اولیه از تشکیل خانواده مبتنی بر سکس باشد. و به ندرت خواسته و تمایل زن مورد توجه قرار گیرد و زن از ابراز علایق جنسی خود همیشه محدودیت داشته و شاید در طول زندگی مشترک بطور کامل علایق و خواسته جنسی خود را به همسر ابراز نکند. اما جوامع در حال گذر و مدرن در این خصوص متفاوت است و زنان را هم طرف دوم رابطه جنسی برابر با مرد می‌دانند در اینصورت به زن نیز حق داده می‌شود همزمان با مرد لذت جنسی را تجربه کند.
در خانواده‌ها به صورت نانوشته تقسیم کار مشخص انجام می‌گیرد که پیش‌تر به آن اشاره شد. از نکات قابل توجه در این باب ورود چشمگیر زنان به کارهای بیرون از منزل است که روند تربیت کودکان را با چالش مواجه ساخته تا جایی که مهدکودک‌ها برای پر کردن این خلأ در حال گسترش هستند. در جوامع سنتی سیطره و قائمیت ریاست مرد بر خانواده در اثر قدرت مالی انحصاری بود که در دست و قرار داشت. براساس پژوهش‌های انجام گرفته در بیشتر موارد اشتغال زنان خارج از خانه باعث افزایش قدرت زنان در تصمیم‌گیری‌های خانواده و مشارکت شوهر در امور خانه و در نتیجه ساخت دموکراتیک‌تر خانواده می‌شود.
وقتی بحث از وظایف خانواده می‌شود اولین کسی که به ذهن می‌آید همسر خانواده یعنی زوجه است کلیشه‌های ذهنی ما را به این سمت سوق داده که خانه‌داری، بچه‌داری، همسرداری، مهمانداری، وظیفه ذاتی زن است و مرد اگر به زن در امور خانواده کمک کند لطف کرده است؛ شاید در زمان‌های نه چندان دور به دلیل حضور ثابت زن در خانه این موضوع دارای اشکال نبوده و مورد قبول جامعه نیز بوده است اما با توجه به توسعه جامعه و پیشرفت‌هایی که در جهان اتفاق افتاده است و از جمله کارکردن زوجین در بیرون از منزل، وظایف بچه‌داری، همسرداری، خانه‌داری و غیره تقسیم شده و یا در نهادهای جدیدی شبیه مهدکودک و شیرخوارگاه‌ها و ... انجام می‌شود.
امروزه با گسترش اشتغال زنان در خارج از منزل که به دستیابی آنان به قدرت مالی منجر شده است از اقتدار انحصاری مردان در خانواده کاسته شده است. در همین رابطه بحث مالکیت و مدیریت در خانواده به یک چالش جدی تبدیل شده است. در جوامع سنتی مالکیت مطلق از آن مرد خانواده و مدیریت عامی نیز برعهده‌دار و صرفاً مدیریت درونی منزل را زن برعهده داشت. لکن امروزه این مرزبندی نیز کمرنگ شده و زنان در مالکیت و مدیریت خانواده سهمی رو به افزایش دارند که به کاهش اطاعت‌پذیری زنان انجامیده و ضمن تنش‌های زیاد و کمرنگ شدن روابط گرم بین زن و شوهر، نرخ طلاق را افزایش داده و پیدایش کودکان طلاق را باعث شده است. این وضعیت شاید بیشتر در جوامعی است که در حال‌گذار از سنت به مدرنیته هستند چشمگیرتر است زیرا در جوامع سنتی تکلیف روشن بود و مرد همه کاره خانواده به شمار می‌آمد زن و فرزندان فرمانبردار تلقی می‌شدند. در دنیای مدرن نیز تقسیم کار مشخصی بین زن و مرد وجود دارد و فرزندان به محض رسیدن به سن بلوغ و قانونی از پدر و مادر جدا می‌شوند اما در جوامع در حال‌گذار نه پایبندی به مقررات جوامع سنتی بر جای مانده است و نه اعضای خانواده با مقررات جدید مأنوس شده‌اند به همین خاطر چالش‌های جدی و اثرگذاری به وجود آمده و باعث تزلزل بنیاد خانواده‌ها شده و انسجام آن را خدشه‌دار کرده است. همانطور که پیش‌تر نیز گفته شد قوانین برگرفته از شرع در روابط زوجین، ریاست خانواده را از نقش‌های شوهر می‌دانست. وابستگی مالی زن به همسر و عدم حمایت کامل خانواده از دختر و قبح طلاق و موارد مشابه پذیرش چنین نقشی را برای زن آسان‌تر کرده بود. اما در جوامع در حال‌گذار و با درصد بیشتری در جوامع مدرن در بیشتر مواقع جز در زمان اختلاف و رجوع به دادگاه، انتظار می‌رود؛ زن و مرد همدلانه و با حسن معاشرت و قبول برابری به مدیریت مسائل پرداخته و با توافق همدیگر مدیریت خانواده انجام گیرد. برای ادامه،‌به کتاب مراجعه کنید.