هرچند در زمینه گردشگری رویکردهای مختلفی در پیش گرفته میشود، توافقهای چندانی درباره روش مطالعه گردشگری صورت نگرفته است. در ادامه، برخی از روشهای رایجِ مطالعات گردشگری ارائه شده است.
رویکرد سازمانی
رویکرد سازمانی در مطالعات گردشگری واسطهها و مؤسساتی را بررسی میکند که فعالیتهای گردشگری را انجام میدهند. این رویکرد نیازمند بررسی سازمانی، روشهای عملیاتی و اجرایی، تحلیل مسائل و هزینهها و وضعیت اقتصادی آژانسهای مسافرتی، که از طرف مشتریان به فعالیت میپردازند، و خدمات خرید از خطوط هوایی و شرکتهای اجاره خودرو و هتلها و غیره است. مزیت این رویکرد در این است که اداره سرشماری ایالات متحده هر پنج سال یکبار پژوهشی را در خصوص خدمات انتخابی، که عبارتاند از آژانسهای مسافرتی و اقامتگاهها، انجام میدهد و بنابراین پایگاه اطلاعات مناسبی را برای مطالعات آتی فراهم میسازد.
رویکرد محصول محور
رویکرد محصول محور به تحقیق درباره محصولات گوناگون گردشگری و نحوه تولید، بازاریابی و فروش آنها میپردازد؛ مثلاً بررسی وضعیت صندلی خطوط هوایی، نحوه تولید، خریداران و فروشندگان آن، تأمین هزینه مالی و تبلیغات و سایر موارد. چنین روندی برای شرکتهای کرایه خودرو، هتلها، رستورانها و دیگر مراکز خدماتی سبب ارائه تصویری جامع از وضعیت این صنعت خواهد شد. متأسفانه، رویکرد محصول محور بسیار زمانبر است و این امکان را برای دانشجویان فراهم نمیآورد تا در زمان بسیار کم به اصول گردشگری دست یابند.
رویکرد تاریخی
تحقیق با رویکرد تاریخی چندان مرسوم نیست. این رویکرد به تحلیل و بررسی فعالیتها و مؤسسات گردشگری از دیدگاه سیر تکاملی میپردازد. رویکرد تاریخی به دنبال دلایل نوآوری و رشد یا افول صنعت و تغییر در علاقهمندی گردشگران است. با ظهور گردشگری انبوه در سالهای اخیر تأثیر این رویکرد بسیار کم شده است.
رویکرد مدیریتی
رویکرد مدیریتی رویکردی سازمانمحور (اقتصاد خرد) است که تمرکز آن بر فعالیتهای مدیریتی لازم برای اداره کسب و کارهای گردشگری، از قبیل برنامهریزی، تحقیق، توسعه، قیمتگذاری، تبلیغات و نظارت است. رویکرد مذکور بسیار محبوب است؛ زیرا از بینشها و نظم و ترتیب موجود در سایر رویکردها بهره میجوید. تمرکز اصلی این کتاب بر رویکرد مدیریتی است، اما خوانندگان آن با جنبههای فکری دیگر نیز آشنا خواهند شد. صرف نظر از اینکه چه رویکردی برای اطلاعات گردشگری به کار گرفته شود، شناخت و آشنایی با رویکرد مدیریتی نیز حائز اهمیت است. تغییر محصولات و مؤسسات و جامعه همگی بدین معناست که اهداف و رویههای مدیریتی باید در راستای برطرف کردن نیازهای تغییریافته محیط گردشگری به کار گرفته شوند. نشریههای مطالعات سفر و مدیریت گردشگری از جمله نشریههای پیشتاز در زمینه رویکرد مدیریتی به شمار میروند.
رویکرد اقتصادی
به علت اهمیت گردشگری در اقتصاد ملی و بینالمللی، اقتصاددانان از منظر مباحثی چون عرضه و تقاضا، توازن پرداختها، تبادل ارز، اشتغالزایی، مخارج گردشگران، توسعه، اثر ضریب تکاثری و دیگر عوامل اقتصادی به بررسی دقیق این صنعت میپردازند. این رویکرد چارچوبی مناسب برای تحلیل گردشگری و سهم آن در اقتصاد و توسعة اقتصادی کشورها ارائه میکند. مشکل اصلی رویکرد اقتصادی این است که گردشگری پدیده اقتصادی مهمی است، اما تأثیرات غیراقتصادی نیز بر جای میگذارد. رویکرد اقتصادی معمولاً توجهی به محیط زیست، فرهنگ، مسائل روانشناختی، جامعهشناختی و انسانشناختی ندارد. اقتصاد گردشگری نشریهای است که از رویکرد اقتصادی تبعیت میکند.
رویکرد جامعهشناختی
از آنجایی که گردشگری فعالیتی اجتماعی است توجه جامعهشناسان را به خود جلب کرده است. آنها به بررسی رفتار سفر گردشگر یا گردشگران و تأثیرات آنها در جامعه میپردازند. این رویکرد به بررسی طبقات اجتماعی و آداب و رسوم جامعه میزبان و مهمان میپردازد. جامعهشناسی اوقاتِ فراغت بحثی است که به آن توجه چندانی نشده است، اما زمینههای تحقیقات بیشتر در این زمینه را بسیار مشهود کرده است. از آنجایی که گردشگری تأثیرات گستردهای را در جامعه بر جای خواهد گذاشت، جنبه اجتماعی آن بیشتر بررسی خواهد شد.
مرجع اصلی مطالعاتی در این حوزه، کتاب گردشگر: تئوری جدید اوقات فراغت اثر دین مککانل است. اریک کوهن از دانشگاه هبرو نیز تحقیقات مفید و ارزشمندی در این زمینه انجام داده است. گراهام دان، از دانشگاه لوتونِ انگلستان، نیز از کسانی است که به ادبیات جامعهشناختی گردشگری توسعه درخور توجهی بخشیده است.
رویکرد جغرافیایی
جغرافیا علمی بسیار گسترده است، بنابراین بدیهی است که جغرافیدانان به گردشگر و جنبههای طبیعی آن علاقهمند شوند. جغرافیدانان در مطالعات خود بر موقعیت و محیط، آب و هوا، مناظر طبیعی و جنبههای اقتصادی تأکید میکنند. رویکرد یک جغرافیدان به گردشگری، دانش ما را در زمینه موقعیت منطقهای گردشگران و جابهجاییهای صورت گرفته و تأثیرات گردشگری بر مناظر طبیعی به منظور فراهمآوردن تسهیلات گردشگری و پراکندگی توسعه گردشگری و برنامهریزی فیزیکی و مشکلات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ارتقا میبخشد.
از آنجایی که گردشگری از جنبههای گوناگونی با جغرافی در تماس است، جغرافیدانان در مطالعات گردشگری خود در مقایسه با سایر محققان پیشرفتهای بیشتری به دست آوردهاند. همچنین با توجه به این موضوع که رویکرد جغرافیدانان رویکردی گسترده است و از جمله آمایش سرزمین و جنبههای اقتصادی و تأثیرات جمعیتشناختی و مسائل فرهنگی را دربر میگیرد، مطالعة آثار آنها میتواند بسیار مفید باشد. جغرافی اوقات فراغت عنوانی است که بسیاری از جغرافیدانان مطالعات گردشگری تحقیقات خود را بر آن معطوف کردهاند. از آنجایی که گردشگری و اوقات فراغت و فعالیتهای تفریحی ارتباطی نزدیک با هم دارند، بررسی ادبیاتی که تمامی این موارد را تحت پوشش قرار دهد حائز اهمیت است. جغرافیدانان در راهاندازی نشریههای تحقیقات اوقات فراغت و علوم اوقات فراغت از پیشتازان بودند. نشریه دیگری تحت عنوان جغرافیای گردشگری نیز از فوریه سال 1999 با هدف فراهمآوردن چارچوبی برای ارائه و بحث در خصوص جغرافیای گردشگری و مطالعات در حوزة اوقات فراغت و تفریحاتِ گردشگری کار خود را آغاز کرده است.
رویکردهای بین رشتهای
گردشگری در واقع دربرگیرنده تمام جنبههای جامعة ماست. گردشگری و میراث فرهنگی رویکرد انسانشناختی را دربر میگیرند. از آنجایی که افراد رفتارهای متفاوتی از خود نشان میدهند و به دلایل مختلف سفر میکنند، رویکرد روانشناختی برای تعیینِ بهترین روش توسعه و بازاریابی محصولات گردشگری ضروری است. با توجه به عبور گردشگران از مرزها و لزوم تهیه گذرنامه و ویزا از مراکز حکومتی و از آنجایی که دپارتمانهای گردشگری بسیاری از کشورها زیر نظر حکومت است، میتوان گفت که سازمانهای سیاسی به دنبال رویکردهای علوم سیاسی در صنعت گردشگریاند. هر صنعتی که به یک غول اقتصادی تبدیل شود و زندگی بسیاری را تحت تأثیر خود قرار دهد توجه مقامات قانونگذار، علاوه بر جامعهشناسان، جغرافیدانان، اقتصاددانان و انسانشناسان، را نیز به خود جلب میکند و زمینه را برای تصویب قوانین و مقرارتی فراهم میسازد که تمام بخشهای صنعت ملزماند در اجرای آن تلاش کنند. بنابراین رویکرد دیگری نیز به نام رویکرد قانونی جلوه مییابد. اهمیت حمل و نقل مسافران سبب رویکردی دیگر در این زمینه نیز میشود. در واقع گردشگری چنان پیچیده و چندبعدی و گسترده است که برای مطالعة آن رویکردهای گوناگون با اهداف یا وظایف گوناگون لازماند. نمودار (1-3) ماهیت بین رشتهای مطالعات گردشگری و تقابل و وابستگی آنها را نشان میدهد. نشریه جُنگ پژوهشهای گردشگری نیز یکی دیگر از نشریاتی است که دانشجویان باید پیگیرانه به مطالعه آن بپردازند.
رویکرد سیستمی
آنچه واقعاً برای مطالعه گردشگری اهمیت دارد رویکرد سیستمی است. سیستم مجموعهای از عناصر بههم پیوسته است که برای شکلدهی یک کلِ سازماندهیشده و در راستای نیل به اهدافی خاص گرد هم آمدهاند. این رویکرد دیگر رویکردها را نیز برای مقابله با مباحث خُرد و کلان سازماندهی میکند. با استفاده از این رویکرد میتوان به بررسی محیط رقابتی سازمان، بازار سازمان و نتایج و روابط آن با دیگر مؤسسات و مشتریان پرداخت. علاوه بر این، دیدگاه سیستمی میتواند دیدگاهی کلان باشد و به بررسی کل سیستم گردشگری یک کشور، ایالت یا منطقهای بپردازد که در آن حضور دارد. به طوری که سیستم گردشگری را با دیگر سیستمهای قانونی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی مرتبط سازد. برای ادامه، به کتاب مراجعه کنید.
کتابهای مرتبط
شناخت صنعت گردشگری (اصول، رویهها و رویکردها)
285,000 تومانوزن | 1 کیلوگرم |
---|---|
نام مولف |
ج. آر. برنت ریچی, چارلز آر گولدنر |
نام مترجم |
حمید ایوبی یزدی, حمید ضرغام بروجنی, مرتضی بذر افشان |
شابک |
9786007127047 |
تعداد صفحه |
472 |
سال انتشار |
1397 |
نوبت چاپ |
هفتم |
قطع کتاب |
وزیری |
نوع جلد |
شومیز |