مشخصه‌های منحصربه‌فرد اثر اقتصادی صنعت گردشگری

صنعت گردشگری از حیث اثر اقتصادی دارای مشخصه‌های منحصر‌به‌فردی است که در این بخش به آن می‌پردازیم.

اثر اقتصادی برتر از صادرات کالاها

جریان ورودی گردشگران دارای اثر اقتصادی مشابه صادرات کالاهاست. زمانی که چین به صادرات اسباب‌بازی به ایالات متحده اقدام می‌کند، جریان پولی از ایالات متحده به چین در تبادل محصولات رخ می‌دهد؛ در این وضعیت کالا و پول در جهت متضاد یکدیگر حرکت می‌کنند. این امر درخصوص جریان پولی زمانی که گردشگران آمریکایی از چین بازدید می‌نمایند چگونه است؟ زمانی که گردشگران از ایالات متحده به چین سفر می‌کنند، پول نیز در مسیر مشابه به جریان در‌می‌آید، به‌گونه‌ای که گویی چین اقدام به صادرات کالا به ایالات متحده کرده است. گردشگران اقدام به بازگرداندن هیچ کالای تولیدی از چین نکرده و تنها تجربه، داستان‌ها و شاید سوغات را همراه خواهند داشت.
به عبارت دیگر، می‌توان این‌گونه بیان کرد که برحسب جریان بین‌المللی وجوه، صنعت گردشگری جنبه‌ای منحصر‌به‌فرد از اثر اقتصادی را به نمایش می‌گذارد که از صادرات خدمات (نیروی کار) از کشورهای درحال‌توسعه به کشورهای توسعه‌یافته برتر تلقی می‌شود.

وابستگی صنعت گردشگری به اماکن خاص

جنبۀ دیگری که در مقایسۀ گردشگری با صادرات کالاها نادیده گرفته می‌شود، ارتباط منحصربه‌فرد آن با اماکن خاص است. به‌عنوان مثال، یک کارخانۀ بین‌المللی می‌تواند برای استقرار تسهیلات رقابتی لوئیزییانا، فنلاند، چین و یا مالزی را از حیث هزینه‌های تولید مورد مقایسه قرار دهد. در این خصوص کارخانه (به‌عنوان مثال، تویوتا یا پاناسونیک) محدودیت مکانی خاصی ندارند. اما صنعت گردشگری بسته به محصول موردارائه، بسیار مبتنی بر مکان است: یک اقتصاد محلی نمی‌تواند به‌دنبال اماکن ارزان‌تری برای عرضۀ خدمات خاص خود باشد. به عبارت دیگر، برخی اماکن نمی‌توانند جایگزین شوند، تنها به این دلیل که جایگزینی وجود ندارد.
یک گردشگر برای مشاهدۀ دیوار بزرگ ملزم به بازدید چین بوده و اهرام ثلاثه را صرفاً در مصر می‌تواند بازدید نماید؛ وی صرف‌نظر از هزینه‌های نسبی خدمات، بیت‌المقدس را در فلسطین، مجسمۀ آزادی را در نیویورک، غواصی را در دریای سرخ و پاریس را در فرانسه بازدید می‌کند. البته این موضوع به ویژگی و منحصربه‌فرد بودن یک مکان خاص بستگی دارد، زیرا ممکن است مثلاً یک ساحل ماسه‌ای سفید توسعه‌نیافته یک محصول قابل‌جایگزین برای گردشگران (مصرف‌کنندگان) محسوب شود.

صادرات بالفعل نیروی کار با کمترین کشمکش‌ها، همراستا با اصل تجارت آزاد

با در نظر گرفتن اصول تجارت (به‌عنوان مثال، میان ایالات متحده و کشورهای کمتر توسعه‌یافته)، روشن است برخی از صنایع نظیر فولاد و نساجی در کشورهای واردکننده دارای نیروهای فشار داخلی بوده که در اصول الگوهای تجارت آزاد و معمول مداخله می‌کنند. این نیروها مقررات تجارت آزاد را تهدیدی برای صنعت و ذی‌نفعان داخلی می‌دانند زیرا قیمت این محصولات وارداتی به‌دلیل شبه انتقال نیروی کار ارزان‌تر از کشورهای درحال‌توسعه به توسعه‌یافتۀ رقابتی است. البته در صنعت گردشگری نیروهای فشار با دیدگاه‌های حمایت از تولیدات داخلی وجود ندارد و این مسئله منطبق بر اصول تجارت آزاد صنعت گردشگری است.
کشورها یا نیروهای فشار داخلی نمی‌توانند مانع جابه‌جایی آزاد گردشگران شوند. نمونۀ خوبی از این مورد کشور ژاپن است که باوجود مسافرت 2/13 میلیون نفر به خارج از کشور در سال 2003، تنها 2/5 میلیون گردشگر خارجی در همان سال از ژاپن بازدید نموده‌اند. اگرچه حقیقت این است که گردشگری داخلی ژاپن نیازمند ایجاد درآمد بیشتری است تا از یک دهه رکود خارج شود، تلاشی برای کاهش تعداد گردشگران خروجی و تغییر مسیر ایشان در جهت صرف هزینه در گردشگری داخلی نیز صورت نمی‌پذیرد. در این مدت، هیچ فشاری بر مصرف‌کنندگان ژاپنی درخصوص صنعت گردشگری داخلی و انتخاب مقصد آن‌ها وارد نشده است. همچنین، هیچ گروه فشار یا گروه دولتی در ایالات متحده تلاشی برای اعمال سیاست حمایت از تولیدات داخلی همچون فشار بر مصرف‌کنندگان برای بازدید از مقاصد داخلی (و خرید محصولات داخلی) به جای مقاصد خارجی (و محصولات خارجی) نمی‌کند، اگرچه اثر قابل‌توجه مخارج مربوط به گردشگری بر اقتصاد آشکار است. به‌عنوان مثال، مازاد تجارت گردشگری در اقتصاد ایالات متحده در سال 1999 در جدول زیر ارائه شده است.
یکی از مشخصه‌های منحصربه‌فرد صنعت گردشگری، توانایی آن برای هدایت معاملات بین‌المللی همراستا با اصول تجارت آزاد و بدون هرگونه ممانعت گروه‌های فشار داخلی بوده که کاملاً برخلاف تجارت کالاهای سنتی است. برخی کشورها در تلاشند تا کالاهای رقابتی تولیدی (نیروی کار ارزان) را به کشورهای توسعه‌یافته صادر کنند، که در آن نیروهای فشار داخلی از اهرم‌های سیاسی برای جلوگیری از ورود این محصولات به بازار داخلی و با هدف حمایت از نیروی کار داخلی استفاده می‌کنند (هزینه‌های بالاتر).

جنبه‌های منحصربه‌فرد توزیع بخش گردشگری

حتی اگر یک کشور به اندازۀ کافی از منابع طبیعی صادراتی قابل‌توجه (نظیر نفت، گاز، الماس، فلزات گران‌بها، محصولات کشاورزی و غیره) برخوردار باشد، مسئلۀ اختلاف درآمدی شهروندان آن به‌صورت رو به رشد یا پایدار وجود دارد. صادرات منابع طبیعی اغلب توسط دولت یا شرکت‌های بزرگ انجام شده و عواید صادراتی به‌سمت ایشان گسیل می‌شود. این عواید معمولاً در حساب‌های امانی برون‌مرزی ذخیره شده تا از بازپرداخت اصل و فرع وام برای وام دهندگان سندیکایی حمایت شود.
ازنظر قانونی، مالک بدهی (بانک‌ها، قرض‌دهندگان) ابتدا سهم اصل و سود پرداختی به اعتباردهندگان را دریافت می‌کنند و مابقی سود به مالک سرمایه (دولت یا شرکت‌های بزرگ) می‌رسد. بنابراین تنها بخش کوچکی از پول به سوی بخش زیرین و بزرگ‌تر ساختار اجتماعی روانه می‌شود (به جز تعداد محدودی از کارکنان شرکت‌ها).
مجموعۀ گردشگری در این زمینه نیز از این حیث که پرداخت‌های متعددی از معاملات آن مستقیماً به بخش زیرین و بزرگ‌تر ساختار اجتماعی روانه می‌شود منحصربه‌فرد است. درنتیجه این مجموعه توان بیشتری برای تعدیل تفاوت‌های درآمدی در مقایسه با یک اقتصاد مبتنی بر صادرات کالا را داراست. اثر جریان مستقیم درآمدی به سوی جمعیت بیشتر زمانی روشن‌تر می‌شود که با یک صنعت صادرات سرمایه‌ای مورد مقایسه قرار گیرد. زمانی که گردشگر مقیم در هتلی در صنعای یمن از یک بازار صنایع دستی بازدید نموده و یا یک تاکسی را برای گشت و گذار روزانه کرایه کند؛ این جریان پول ایجادی به‌طور مستقیم در اقتصاد محلی رخنه می‌کند و این امر نه به‌عنوان دستمزد بلکه همچون بازگشت سرمایۀ محدودشان برای کسب و کارهای کوچک و متوسط تلقی می‌شود. از نظر درآمد مالیاتی نیز مخارج گردشگری فرصت‌های متنوعی را برای دولت محلی از منظر وضع مالیات فراهم نموده و درنتیجه مخارج در اقتصاد محلی جاری می‌شود.
از نظر تبادلات گردشگری، بازگشت سرمایه می‌تواند میان دریافت‌کنندگان بیشتری نسبت به صنایع صادرات کالاها جریان داشته باشد. در اینجا دو جریان پولی بازگشت سرمایه را مقایسه می‌کنیم؛ سرمایۀ صنعت سنتی صادرات کالاها در دستان سرمایه‌گذاران انباشت می‌شود که این موضوع ناشی از ماهیت سرمایه‌بر آن بوده که باعث می‌شود تعداد بیشتری از مردم محلی صرفاً گیرندۀ دستمزد باقی بمانند. از آنجا که صنعت گردشگری موانع کمتری برای ورود الزامات سرمایه‌ای دارد، مردم فرصت بیشتری برای دریافت منصفانۀ پول به‌عنوان بازگشت سرمایۀ واحدهای کوچک کسب و کار را دارند. فروشندگان خیابانی سوغات و راهنمایان تور محدودیت‌های بسیار کمتری در ورود به بازار نسبت به توسعه‌دهندگان پروژه‌های پتروشیمی دارند. برای ادامۀ مطالعه، به کتاب مراجعه کنید.