قوانین و مقررات حمل و نقل جاده‌ای

فصل اول: مدارک موردنیاز رانندگان

رانندگانی که در نظر دارند درزمینه حمل و نقل عمومی جاده‌ای فعالیت نمایند، بایستی علاوه‌بر مدارک عمومی ازقبیل گواهینامه رانندگی و گواهینامه بیمه اجباری شخص ثالث که برای هر راننده اعم از این که حمل و نقل عمومی و یا شخصی انجام می‌دهد مورد نیاز بوده، لازم است اسناد و مدارک زیر را نیز دارا باشد:

1. دفترچه کار: دفترچه کار راننده، برگ فعالیت وی بوده که به استناد ماده 6 قانون اصلاح قانون الزام، توسط پلیس راه در آن درج می‌گردد و براساس تبصره زیر ماده 6 قانون الزام تردد در جاده‌ها بدون همراه داشتن دفترچه کار ممنوع است و سازمان می‌تواند درصورت تخلف راننده در هر نوبت، حداکثر به مدت 6 ماه دفترچه وی را ضبط نماید؛
2. کارت شناسایی هوشمند: کارت شناسایی هوشمند راننده که عکس‌دار می‌باشد، توسط سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای به‌منظور تسهیل در امر حمل و نقل و شناسایی رانندگان بین‌شهری و کنترل رانندگان در حین تردد از مبدأ تا مقصد صادر می‌گردد، کلیه رانندگان دارای دفترچه کار که در حمل و نقل عمومی فعالیت می‌نمایند بایستی با مراجعه به سازمان استان‌ها نسبت‌به تکمیل فرم پرسشنامه و اخذ کارت اقدام نمایند؛
3. کارت وابستگی: برای آنکه مشخص گردد وسایل نقلیه مسافربری متعلق به کدامیک از شرکت‌های حمل و نقل مسافر می‌باشند، بایستی دارندگان وسیله نقلیه مذکور، نسبت‌به اخذ آن از شرکت مربوطه اقدام نمایند؛
4. کارت صحت و سلامت جسمی و روحی: کلیه رانندگان بخش حمل و نقل عمومی بایستی از طریق مراجع ذیربط (وزارت بهداشت و درمان) نسبت‌به دریافت کارت صحت و سلامت جسمی و روحی اقدام نمایند. چنانچه هر شرکت حمل و نقلی به رانندگان بدون داشتن کارت‌های شناسایی و وابستگی وسیله نقلیه و صحت و سلامت جسمی و روحی، مسافر یا بار تحویل نماید، به استناد بند‌های ب، ج و ه ماده 3 آیین‌نامه حمل بار و مسافر متخلف محسوب شده، شرکت مذکور را جهت برخورد قانونی لازم به کمیسیون ماده 12 معرفی می‌نمایند؛
5. کارت شناسایی ناوگان حمل و نقل: طرح شناسایی ناوگان باری و مسافری صرفاً یک طرح آماری بوده و به‌منظور نگهداری اطلاعات ناوگان طراحی گردیده است. در فرم شناسایی ناوگان مشخصات وسیله نقلیه بیان شده و هدف اصلی جمع‌آوری اطلاعات ناوگان بوده و مسایل جانبی نظیر صدور کارت آمار و برچسب فقط برای هماهنگی با پلیس راه و شرکت‌های حمل و نقل در جهت هدایت ناوگان فاقد کارت آمار به مراکز آمارگیری پیش‌بینی گردیده و همچنین از کارت مذکور در پایانه‌های باری و مسافری نیز استفاده می‌گردد؛
6. دفترچه مدت کار و بازرسی سرعت: دفترچه‌ای است که از طرف نیروی انتظامی برای رانندگان واجد شرایط بخش مسافربری صادر می‌شود و براساس ان مدت کار رانندگان در طول سفر و زمان تعویض آنها مشخص و تخلفات رانندگان در آن ثبت و برابر ضوابط تعیین‌شده برحسب نوع تخلف به عنوان مجازات برای مدت محدود از رانندگی بر روی وسایل نقلیه مسافربری عمومی محروم می‌شوند.

فصل دوم: اسناد حمل و نقل مسافربری

1. صورت وضعیت: صورت وضعیت مسافری فرمی است که طرح آن توسط وزارت راه و ترابری (سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای) تهیه و توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی چاپ می‌شود و پس از وصول، حق تمبر آن به میزان 1000 ریال برای حمل مسافر جاده‌ای در اختیار شرکت‌های مسافربری قرارداده می‌شود تا در مسافت‌های بالای 20 کیلومتر از آن استفاده گردد. استفاده از صورت وضعیت مسافری بر اساس ماده 5 قانون الزام توسط شرکت‌های مسافربری اجباری می‌باشد و در صورت عدم استفاده، تخلف شرکت در کمیسیون ماده 5 که در استان‌ها تشکیل می‌گردد، مطرح شده با آنان برخورد قانونی به عمل می‌آید و براساس ماده 6 قانون یادشده چنانچه رانندگان بدون داشتن صورت وضعیت مسافربری نسبت‌به جابه‌جایی مسافر اقدام نمایند و یا مسافر همراه آنان با مشخصات مسافرینی که درصورت وضعیت قید شده است مطابقت نداشته باشد عمل آنان تخلف محسوب می‌شود و پلیس راه موظف است ضمن صدور برگ اخطاریه آنها را به مبلغی مشخص جریمه نماید و تخلف آنان را نیز در دفترچه کار ثبت نماید؛
2. بلیط مسافر: هر شرکت مسافربری موظف است بر اساس مواد 3، 4، 5 ضوابط حمل و نقل مسافر، نسبت به چاپ بلیط که مشخصات مسافر و مبدا و مقصد سفر، ساعت و تاریخ سفر در ان قید شده باشد اقدام نموده و پس از صدور به مسافرین تسلیم نماید و چنانچه ظرفیت ماشین تکمیل نباشد، به همان تعداد بلیط سفید ممهور به مهر شرکت در اختیار راننده قرار دهند و رانندگان موظف هستند برای مسافرین بین راه بلیط صادر نموده، نام مسافر را در صورت وضعیت مسافری درج نمایند، عدم صدور بلیط مسافری از ناحیه شرکت‌های حمل و نقل مسافر تخلف محسوب شده و قابل طرح در کمیسیون ماده 12 می‌باشد؛
3. قرارداد وابستگی: هر راننده یا مالک وسیله نقلیه جهت فعالیت در حمل و نقل مسافری جاده‌ای بایستی با یکی از شرکت‌های مسافربری مجاز و دارای پروانه فعالیت قرارداد وابستگی منعقد نموده و نام شرکت مذکور را به‌عنوان مشخصه شرکتی که تابع آن است بغل نویسی نماید که این موضوع از جهت شناسایی مسافرین و تطبیق وسیله نقلیه با نام شرکت قید شده در بلیط مسافری و همچنین از نظر شناسایی وسیله تحت پوشش شرکت‌های حمل و نقل مسافر که مرتکب تخلفات حمل و نقلی می‌گردند، حائز اهمیت می‌باشد و هر وسیله نقلیه در زمان واحد فقط می‌تواند تحت پوشش یک شرکت مسافربری قرار داشته باشد.

فصل سوم: تجهیزات لازم جهت خودرو

1. جعبه کمک‌های اولیه: جعبه‌ای است که حاوی اسباب و لوازم موردنیاز که برای کمک‌های اولیه درمانی به شخص مصدوم به کار می‌رود؛
2. علائم ایمنی: کلیه تجهیزاتی که هنگام بروز تصادف یا خرابی وسیله نقلیه برای هشدار دادن به دیگر وسایل نقلیه به کار گرفته می‌شود و معمولاً شامل مثلث شبرنگ و چراغ چشمک‌زن می‌باشد؛
3. کپسول آتش‌نشانی: می‌بایستی دارای نشان استاندارد بوده و ظرفیت آن کمتر از 10 کیلوگرم نباشد و مهلت اعتبار مصرف آن توسط سازمان‌های مسئول تأیید‌شده باشد؛
4.  دستگاه تاخوگراف: دستگاهی است که سرعت وسیله نقلیه و مدت کار راننده و مسافت طی شده در واحد زمان را ثبت و مشخص می‌نماید و براساس ماده 60 آئین‌نامه راهنمایی و رانندگی و ماده 4 آئین‌نامه حمل بار و مسافر، وسایل نقلیه مسافربری عمومی حتما باید به این دستگاه مجهز باشند؛
5.  زنجیر چرخ: در فصل سرما کلیه وسایل حمل و نقل جاده‌ای به ویژه در مسیر‌هایی که احتمال برف و یخبندان وجود دارد و یا وزارت راه و ترابری و پلیس راه اعلام می‌نماید، به تعداد لازم زنجیر چرخ همراه داشته باشد؛
6.  لاستیک‌های آجدار: لاستیک‌های وسایل عمومی جاده‌ای می‌بایست استاندارد و متناسب با وزن کل وسیله نقلیه باشد و استفاده از لاستیک‌های با سایز بزرگ و کوچک‌تر از آن که در کارت شناسایی وسایل درج شده است، ممنوع می‌باشد. همچنین استفاده از لاستیک‌های توپر تحت هیچ شرایطی مجاز نمی‌باشد؛
7. اتوبوس‌هایی که خدمات ویژه ارائه می‌نمایند و یا این که در مسیر‌های برون‌مرزی مورد استفاده قرار می‌گیرند علاوه‌بر تجهیزات فوق الاشاره می‌بایست دارای تجهیزات زیر نیز باشند:

• دارای کولر و بخاری آماده‌به‌کار متناسب با فصل بهره‌برداری؛
• دارای سیستم صوتی و تصویری مناسب؛
• مجهز به یخدان یا یخچال الکتریکی و قابلیت ارائه آب سرد و گرم.

برای ادامه، به کتاب مراجعه کنید.