طبقه‌بندی موزه‌ها از نظر گرایش فضایی

موزه‌ها از نظر چگونگی فضای خود به دو گروه تقسیم می‌شوند:

•  موزه‌های درون‌گرا که شامل کلیه موزه‌های می‌شود که داخل ساختمان مخصوصی به‌اسم موزه است.
•  موزه‌های برون‌گرا که شامل ۱- موزه‌های سیار ۲- اکوموزه‌ها می‌شود.

1- موزه‌های سیار

موزه‌های سیار از جمله موزه‌های برون‌گرا هستند که با توجه به نقشه آموزشی و عملکرد آن در زمینه‌ی ارتقاء فرهنگی جامعه وجود موزه در اقصی نقاط کشور و حتی در دورافتاده‌ترین و محروم‌ترین نقاط لازم و ضروری است تا کلیه‌ی قشرهای اجتماعی و گروه‌های شغلی و فرهنگی بتوانند با جلوه‌های میراث فرهنگی و پیشینه‌ی خود آشنا شوند از این منظر وجود موزه‌های سیار که اطلاعات و آموزش‌های لازم را به مناطق دوردست منتقل می‌کنند و اقشاری از جامعه که فرصت و امکان نقل و مکان و آمدن به موزه‌های ثابت را ندارند، پوشش می‌دهند بسیار لازم و ضروری می‌نماید.
موزه‌های سیار معمولاً از یک دستگاه که برای همین منظور طراحی شده و چادرهای الحاقی تشکیل می‌شود این موزه‌ها با استفاده از تکنیک‌های جدید سمعی و بصری اطلاعات و آموزش‌های لازم را به بازدیدکنندگان که در نقاط دوردست و محروم هستند خواهد داد.

خدمات موزه سیار

1. ارائه اشیاء موزه‌ای.
2.  ارائه اطلاعات مربوط به هر شکل به نمایش گذاشته شده است.
3.  ارائه اطلاعات در زمینه‌های گوناگون باستان‌شناسی، مردم‌شناسی، هنرهای دستی، مرمت و حفظ آثار و بناهای تاریخی با استفاده از تکنیک‌های ویدیویی و نمایش فیلم و ضبط صوت.
4.  توضیحات و اطلاعاتی که راهنمای موزه در اختیار بازدیدکنندگان قرار می‌دهد.
5.  کارت پستال‌هایی از میراث فرهنگی که در موزه به فروش می‌رسد.
6. مجموعه اسلاید با توضیح که برای همین منظور تهیه شده‌اند.
7.  بروشورهایی که در اختیار بازدیدکنندگان قرار می‌گیرد.
8.  نوار ویدیو یا سی‌دی‌هایی که برای همین منظور تهیه شده‌اند.
9.  انتشارات موزه‌ای و اشیای هنری هنرهای سنتی که به دست هنرمندان ساخته شده‌اند.
10.  فروش مولاژهایی از اشیاء موزه‌ای.

نقش آموزشی موزه‌های سیار: موزه‌های سیار می‌توانند دارای کارگاه‌های سیار هنرهای سنتی باشد برای جوانانی که با بازدید از آثار و اشیای موزه‌ای به هنرهای سنتی علاقه‌مند می‌شوند و بتوانند در همان دوره کوتاه توقف موزه در محل مقدمات فراگیری را آغاز کنند تا بعد با علاقه‌مندی بتوانند تداوم و استمرار آن را پیگیری و از طریق مدیریت‌های مرکز استان آموزش لازم را ببینند.

2- اکو‌موزه‌ها

تعریف اکو‌موزه که نام آن و هدف آن ریشه در واژه اکولوژی یا بوم‌شناسی دارد موزه‌ای است که در برنامه خود محیطی را می‌گنجاند که در آن زندگی می‌کنند و همچنین ارائه روابطی را در نظر دارد که انسان با پیرامون خود برقرار کرده می‌کنند و دریچه‌ای به سوی آینده می‌گشاید.
کلمه پیرامون می‌توانند هم شامل محیط طبیعی و هم محیط اجتماعی باشد محیط طبیعی نیز در اکوموزه می‌تواند هم محیط وحش باشد که انسان بدون دخالت در آن از آن بهره برداری می‌کنند و هم محیطی باشد که از فعالیت انسان نشأت می‌گیرد مثل محیط روستایی یا محیط صنعتی و یا محیطی که از اختلاط این دو به وجود آمده است.
اکوموزه در واقع آینه‌ای است که مردم سرزمینی در آن می‌نگرند تا خود را باز شناسند تصویری است که آن را در مقابل میهمانان خود می‌گیرند تا خود را به آنان بهتر بشناسانند. اکوموزه بیان زمان و مکان است زمان از گذشته‌های دور تا امروز و مکان جایی که انسان در آن زندگی کرده می‌کنند و خواهد کرد. اکوموزه یک آزمایشگاه یک موزه و یک مدرسه است.

ساختار اکوموزه

هر اکوموزه از یک ساختمان مرکزی و تعدادی شبکه تشکیل می‌شود. ساختمان مرکزی در واقع فقط یک مرکز اطلاعاتی است که در خود غرفه‌های کوچکی را جای داده است هر غرفه اطلاعات‌مختصری درباره‌ی یکی‌از موضوعاتی‌که در منطقه وجوددارد در اختیار بازدیدکنندگان قرار می‌دهد و آنها را به‌ منطقه یا در اصطلاح شعبه ‌فرعی اکوموزه راهنمایی‌ می‌کند.
بازدیدکننده با مراجعه به شعبه اکوموزه در منطقه جغرافیایی مربوطه به اطلاعات کامل دسترسی می‌یابد بنابراین اکوموزه هر ناحیه شبکه گسترده و زنده‌ای است که با مشارکت مردم همان ناحیه و با سازماندهی درست و منسجم در معرض دید قرار می‌گیرد.