شبکه‌های اجتماعی در ایران

استقبال ایرانیان از شبکه‌های اجتماعی از پایگاه اورکات آغاز شد؛ به‌گونه‌ای که پس از برزیل و آمریکا، ایران سومین کشور حاضر در اورکات بود؛ هرچند ردپای این گرایش‌ها را می‌توان در اتاق‌های گفت‌وگوی یاهو و تالارهای گفتمان عمومی، مانند ابزار فارسی و گفتار فارسی یافت. روند عضویت ایرانیان در اورکات، به حدی پیش رفت که فارسی به یکی از پنج زبان پراستفاده در این پایگاه تبدیل شد. با گسترش یاهو 360، تعدادی از کاربران ایرانی به سراغ این نوع از پایگاه‌های شبکه‌های اجتماعی گرایش پیدا کردند. همین امر، سبب شد جامعه‌های مجازی و شبکه‌های اجتماعی اینترنتی در ایران راه‌اندازی شود. کلوب از این قبیل شبکه‌هاست. پایگاه شبکۀ اجتماعی کلوب در تاریخ یکم دی ‌ماه 1383، برپایۀ نیازهای امروزی کاربران اینترنتی ایرانی راه‌اندازی شد تا به‌‌مثابۀ پایگاهی به‌‌منظور ارتباط ایرانیان و فارسی‌زبانان جهان، بتواند برای تبادل اطلاعات، نیازها، کالا و خدمات، پیدا کردن همکاران، دوستان قدیمی و... بستری مناسب را به وجود آورد. شبکۀ اجتماعی دانشگاهیان ایران، یعنی دوره نیز از دیگر پایگاه‌هایی است که معمولاً اعضای آن از دانشجویان، فارغ‌التحصیلان و استادان دانشگاه تشکیل می‌شود. از ویژگی‌های این پایگاه، می‌توان به آموزش‌های ویدئویی و کتابخانه اشاره کرد. کاربران دوره می‌توانند مطالب وبلاگ خود را مستقیماً در صفحه‌ی دیوار دوستان نمایش دهند. همکلاسی‌ها نیز دیگر پایگاه شبکۀ اجتماعی ایرانی است که اعضایش را دریافتن همکلاسی‌هایشان یاری می‌کند. شبکۀ اجتماعی متخصصان ایران، یو 24 نیز از دیگر شبکه‌های اجتماعی فارسی‌زبان است که به اعضای خود در معرفی خدمات، یافتن مشتری و ایجاد روابط حرفه‌ای با دیگر اعضا کمک می‌کند.
پایگاه مرجع متخصصین ایران باهدف ایجاد بانک اطلاعاتی جامع متخصصان ایرانی و نیز به‌‌منظور اطلاع‌رسانی مناسب در تمامی زمینه‌های تخصصی راه‌اندازی شده است. کاربران با عضویت در این پایگاه، صفحۀ اصلی اختصاصی خواهند داشت که می‌توانند مشخصات فردی، مهارت‌های تخصصی و فهرست پروژه‌های خود را در آن ثبت و در عرصۀ جهانی معرفی کنند. همچنین، آخرین اخبار تخصصی، فراخوان کنفرانس‌ها و همایش‌ها، فرصت‌های شغلی و بورس‌های تحصیلی داخل و خارج از کشور به‌‌صورت روزانه به نشانی ایمیل اعضای این شبکه ارسال می‌شوند. شبکۀ اجتماعی فیس فا نیز ازجمله پایگاه‌هایی است که در این زمینه فعالیت می‌کند. اعضای این شبکۀ اجتماعی می‌توانند به ‌ویژه در میان فارسی‌زبانان و داخل و خارج از کشور دوستان جدید بیابند و با آن‌ها در تماس باشند و اطلاعات خود را با آن‌ها به اشتراک بگذارند. شبکه‌های اجتماعی دیگری مثل حامیان ولایت نیز به وجود آمدند که رویکردی مثبت داشته و در جهت رفع ابهام پا به عرصه گذاشتند.
امروزه شبکه‌های اجتماعی مختلفی همچون فیس‌بوک، توییتر، اینستاگرام، تلگرام، گوگل پلاس و... کاربران بسیاری را در سراسر دنیا جذب کرده‌اند، یک دقیقه از هر چهار دقیقه وقت‌گذرانی در اینترنت، در یک شبکۀ اجتماعی صرف می‌شود. بدیهی است حجم وسیع تبادل داده‌ها و پیام‌ها در شبکۀ اجتماعی بازار رقابتی را به‌شدت تحت تأثیر قرار داده است و با توجه به رقابت فشرده در بازار و گزینه‌های متنوعی از محصولات و خدمات که پیش روی مشتریان قرار دارد، تحلیل رفتار مشتریان و چگونگی واکنش آنان به پیام‌های گوناگون دریافت‌شده از شبکه‌های اجتماعی عامل بسیار مهمی برای بقای بنگاه‌ها تلقی می‌شود، زیرا با ارزش‌ترین دارایی شرکت‌ها اطلاعاتی است که در ارتباط با مشتریان و الگوهای خرید آنان در دست دارند. اینستاگرام ازجمله شبکه‌های اجتماعی است که با محوریت اشتراک‌گذاری عکس، توانسته است به بسیاری از پیش‌بینی‌ها مبنی بر حرکت شبکه‌های اجتماعی به‌سمت سایت‌های عکس‌محور جامۀ عمل بپوشاند. هرچند اینستاگرام به‌عنوان پدیده‌ای نوظهور برای اشتراک‌گذاری عکس و فیلم‌های کوتاه طراحی ‌شده و هدف از ایجاد آن فروش کالا نبوده است؛ اما استفادۀ گوناگون کاربران از آن باعث شده تا به جایگاهی مهم برای معرفی محصولات برندهای خانگی و کوچک برسد. از طرفی، در ایران فیلترینگ برخی سایت‌ها و دسترسی نداشتن کاربران به زیرساخت‌ها و ابزارهای مناسب، باعث شده است استفاده از اینستاگرام برای فروش این نوع کالاها و خدمات افزایش یابد. بنگاه‌های اقتصادی در ایران با معرفی کالا و خدمات در اینستاگرام توانسته‌اند از این محیط به‌‌عنوان ویترین خود استفاده کرده، محصولات خود را به نمایش بگذارند. اینستاگرام به‌‌وسیلۀ کوین سیستروم و مایک کریگر خلق و در اکتبر 2010 راه‌اندازی شد. سرویس به‌‌سرعت محبوبیت کسب کرد و به بیش از 100 میلیون کاربر تا آوریل 2012 و 300 میلیون کاربر تا دسامبر 2014 رسید. براساس آخرین آمار منتشرشده در پایگاه اینستاگرام تا پایان سال 2015 این تعداد کاربر به 400 میلیون نفر رسیده است و طبق پیش‌بینی تا سال 2017 تعداد کاربران این شبکۀ اجتماعی بالغ ‌بر 700 میلیون نفر خواهد شد. فیس‌بوک در آوریل 2012، اینستاگرام را به مبلغ یک میلیارد دلار خریداری کرد. در سال 2013، اینستاگرام 23 درصد رشد کرد؛ در حالی ‌که فیس‌بوک به‌عنوان کمپانی ما تنها 3 درصد رشد را تجربه کرد. این در حالی است که این رشد همچنان ادامه دارد؛ به‌‌گونه‌ای که تا پایان سال 2015 و براساس آمار منتشرشده در سایت اینستاگرام رشد حدود 40درصدی را نسبت‌به زمان خرید آن توسط فیس‌بوک پشت سر گذاشته است. گفته می‌شود اگر اینستاگرام همین رشد را حفظ کند، از فیس‌بوک بزرگ‌تر خواهد شد. حدود 7 میلیون نفر در ایران عضو شبکۀ اینستاگرام هستند که آمار آن به‌طور فزاینده‌ای در حال افزایش است.
ازجمله شبکه‌های اجتماعی پرطرفدار و پربازدید می‌توان به گوگل پلاس و توییتر و فیس‌بوک، لینکداین و اینستاگرام اشاره کرد که نقش اساسی را در برندسازی شرکت‌ها بر عهده داشته‌اند. که مکان مناسبی برای انجام تبلیغات است. اینستاگرام ازجمله رسانه‌های برتر در سال 2015 میلادی بوده، بازاریابان از سودمندی اینستاگرام آگاه بوده و از آن برای بازاریابی محصولات و خدمات بهره می‌گیرند. اینستاگرام بستری خارق‌العاده برای اشتراک داستان‌های مصور است (فایل‌های تصویری). از اینستاگرام به‌شکل گسترده‌ای برای بازاریابی کسب‌وکار استفاده می‌شود.

شبکه‌های اجتماعی را می‌توان از دو دیدگاه تقسیم‌بندی کرد:

• شبکه‌های مجازی و شبکه‌های غیرمجازی: شبکه‌های اجتماعی را از یک منظر، می‌توان به دو دستۀ شبکه‌های مجازی و شبکه‌های غیرمجازی تقسیم کرد. شبکه‌های غیرمجازی درواقع به شبکه‌هایی اطلاق می‌شود که توسط مجموعه‌ای از افراد و گروه‌های به‌‌هم‌‌پیوسته، در محیط اجتماعی عمل می‌کنند. شبکه‌های اجتماعی مجازی یا شبکه‌های اجتماعی اینترنتی، وب‌سایت یا مجموعه‌ای از وب‌سایت‌هاست که به کاربران امکان می‌دهد علاقه‌مندی‌ها، افکار و فعالیت‌های خود را با یکدیگر به اشتراک بگذارند.
  به ‌عبارت ‌دیگر، شبکه‌های اجتماعی مجازی، سایت‌هایی هستند که با استفاده از یک موتور جستجوگر و افزودن امکاناتی مانند چت، پیام‌رسانی الکترونیک، انتقال تصویر و صدا و غیره، امکان ارتباط بیشتر کاربران را در قالب شبکه‌ای از روابط فردی و گروهی فراهم می‌آورد. شبکه‌های اجتماعی مجازی داری تنوع بسیار زیادی هستند.
• شبکه‌های عمومی و شبکه‌های تخصصی: شبکه‌های اجتماعی را از نگاهی می‌توان به دو گروه عمومی و تخصصی تقسیم کرد. در شبکه‌های اجتماعی عمومی، کاربران اینترنتی با انگیزه‌ها و اهداف مختلف حضور دارند و شبکه‌های مجازی‌شان را از طریق این وب‌سایت‌ها دنبال می‌کنند، ولی شبکه‌های اجتماعی تخصصی حول موضوعی ویژه شکل‌گرفته‌اند و تعداد کاربران این قبیل از شبکه‌های اجتماعی نیز محدودتر است.
  فیس بوک، اورکات، توییتر از مهم‌ترین شبکه‌های اجتماعی عمومی در دنیای اینترنت محسوب می‌شوند. البته شبکه‌های عمومی نیز اغلب در فعالیتشان با تعریف محدودی آغاز به کارکرده‌اند و به‌‌تدریج عمومی شده‌اند.
  درمقابل شبکه‌های اجتماعی خاص، بر محوریت موضوعی مشخص فعالیت می‌کنند. گسترش شبکه‌های اجتماعی خاص تا بدان‌جاست که حتی برای سگ‌ها و گربه‌ها نیز شبکۀ اجتماعی راه‌اندازی شده و صاحبان این حیوانات می‌توانند برای حیوانات خود پروفایل باز کنند. برای ادامه، به کتاب مراجعه کنید.