سطوح توسعه و برنامه‌ریزی گردشگری

برنامه‌ریزی گردشگری در سطوح مختلف از سطح کلی‌تر یا عمده گرفته تا سطح داخلی یا جزئی‌تر انجام می‌پذیرد. هر سطح، بر موضوعات خاصی متمرکز می‌شود. در شرایط دل‏خواه، ابتدا سطوح کلی‌تر یا عمده تهیه شده و با در نظر گرفتن چارچوب این سطوح، سطح داخلی برنامه‌ریزی می‌شود. این سطوح به‏شرح زیر تشریح می‌شوند:

سطح بین‌المللی

این سطح به خدمات حمل‏ونقل بین‌المللی، برنامه‌ریزی سفر گردشی که برای بیش از یک کشور باشد، گسترش تولیدات مشترک از طریق راه‏هایی چون جاده ابریشم، مسیر مایائی‌ها و طرح «راه بردگان» و گاهی به بازاریابی گردشگری مشترک مربوط می‌شود. کمیسیون‏های گردشگری بین‌المللی (مثل سازمان جهانی جهانگردی و کمیسیون‏های منطقه‌ای آن) به تدوین استانداردها و سیاست‏های گردشگری منطقه‌ای و جهانی پرداخته، تحقیق در سطح جهانی را راه‌اندازی می‌کنند. انجمن‏های همکاری میان کشورها و بین‌ بخش‏های خصوصی و دولتی را ترغیب می‌کنند. انجمن حمل‏ونقل بین‌المللی هوایی (یاتا) و سازمان بین‌المللی هواپیمایی کشوری (ایکائو) به موضوع استانداردهای حمل‏ونقل بین‌المللی و موضوعات دیگر می‌پردازد. سازمان‌های گردشگری منطقه‌ای از قبیل انجمن مسافرت اقیانوس آرام آسیا، شورای گردشگری اقیانوس جنوب، سازمان گردشگری کارائیب، بخش گردشگری انجمن ملل آسیای جنوب شرقی و سازمان گردشگری منطقه‌ای آفریقای جنوبی برنامه‌ها و سیاست‏های منطقه‌ای را ایجاد و همکاری میان کشورهای عضو را تقویت می‌بخشد. انجمن‏های تجارت گردشگری مثل شورای جهانی گردشگری و سفر و انجمن بین‌المللی هتل و رستوران، طرح‏های تأیید کیفیت و استانداردهای داوطلبانه را برقرار ساخته و به موضوعاتی که به سودآوری تجاری منطقه مرتبط باشد می‌پردازند.

سطح ملی

سیاست ملی گردشگری، برنامه‌ریزی ساختاری برای دسترسی بین‌المللی به کشور و شبکه حمل‏ونقل عمده آن، جاذبه‌های اصلی گردشگری، برنامه‌های اصلی سفر گردشی، تنظیم تسهیلات سطح ملی، ایجاد استانداردها و رشد آموزش گردشگری و مؤسسات تربیتی، سیاست‏های سرمایه‌گذاری و بازاریابی گردشگری و مهیا ساختن خدمات اطلاعات برای کل کشور است.

سطح منطقه‌ای

غالباً به ایالات و استان‏ها اطلاق می‌شود و عبارت است از سیاست منطقه‌ای گردشگری، برنامه‌ریزی‌های سفر گردشی منطقه‌ای. دسترسی محلی و شبکه حمل‏ونقل و گاهی ایجاد تسهیلات استانداردهای خدمات، گاهی تنظیم سیاست‏های سرمایه‌گذاری منطقه‌ای و مدیریت بازاریابی گردشگری منطقه‌ای، راه‌اندازی و هماهنگی آموزش و برنامه‌های تربیتی در گردشگری می‌تواند نقش مهمی در سطح منطقه داشته باشد.

سطح محلی یا مدنی

این سطح برنامه‏ریزی گردشگری برای نواحی محلی حومه مناطق، شهرها، شهرک‏ها، روستاها، استراحتگاه‏ها، بخش‏ها و برخی ویژگی‏های جذب گردشگر را شامل می‌شود. سطح محلی یا مدنی برنامه‏ریزی گردشگری مشتمل بر برنامه‌های جامع گردشگری محلی، برنامه‌های مدنی گردشگری و طرح کاربری زمین برای استراحتگاه‏ها و دیگر تسهیلات گردشگری است. برنامه‌های خاص گردشگری مانند گردشگری بومی و گردشگری در ده یا روستا در سطح محلی انجام می‌پذیرند. برخی امور تربیتی و آموزشی، بازاریابی و تدارکات خدمات اطلاعاتی و نقش‌های دیگر مدیریتی را برای گردشگری می‌توان در سطح محلی قرار داد.

سطح برنامه‌ریزی محل

برنامه‌ریزی محل عبارت است از برنامه‌ریزی محل خاص برای ساختمان‌ها و بناها، تسهیلات تفریحی، حفظ محیط زیست، نواحی پر چشم‌انداز، توقف‌گاه‏ها و تسهیلات دیگر در محل ساخت و ساز.

سطح طرح، معماری، چشم‌انداز و مهندسی
این سطح دقیق‏ترین سطح است که طرح دقیق ساختمان‏ها، بناها، چشم‌انداز و دیگر ساخت و سازها را علاوه بر مهندسی زیربنایی و ساختمانی، در محل مشخص می‌کند. براساس طرح و برنامه محل، طرح معماری، چشم‌انداز و مهندسی در سطح محلی انجام می‌پذیرد. برنامه‌ریزی گردشگری و ساخت و ساز میان تمامی سطوح باید تلفیق شود تا برنامه‌ها و سیاست‏های ساخت و ساز محلی سطح منطقه‌ای را انعکاس دهد؛ و سطح منطقه‌ای، سطح محلی و سطح ملی برنامه‌ها، سیاست‏های بین‌المللی را انعکاس دهد. اما هر سطح باید در توسعه بخش گردشگری پیش‌قدم شود.
علاوه بر برنامه‌های جامع گردشگری، مطالعات خاص برنامه‌های مشخص گردشگری می‌تواند وجود داشته باشد. مثلاً این مطالعات می‌تواند شامل تجزیه و تحلیل زیست‌محیطی، اجتماعی ـ فرهنگی و تأثیر اقتصادی، مطالعات بازاریابی، توسعه انواع گردشگری خاص از قبیل گردشگری دریایی، گردشگری جوانی، گردشگری سلامتی، مطالعات بهبود وضع محصول، بهسازی و توسعه صنایع دستی، توسعه گردشگری گردهمایی و ... شود. مقامات محلی باید برنامه‌ها و سیاست‏های محلی و منطقه‌ای را مدنظر داشته باشند. برای ادامه، به کتاب مراجعه کنید.