بخشی از کتاب کسب و کار گردشگری سلامت
در این قسمت، به بررسی برخی کشورها می‌پردازیم که طی سال‌های اخیر از میان کشورهای پیشرو در صنعت گردشگری سلامت به‌عنوان بهترین کشورهای گردشگری پزشکی در منطقه انتخاب شدند. برای انتخاب این کشورها، در کنار مزیت‌ها و پیشرفت‌های آن‌ها، به رقابت منطقه‌ای در خاورمیانه نیز توجه کرده‌ایم تا مثال‌ها تا حدی نزدیک به اکوسیستم گردشگری سلامت کشور خودمان باشند. درنتیجه، از بیان مثال‌هایی مثل برزیل یا کرة جنوبی پرهیز کردیم، هرچند می‌دانیم به‌عنوان مدل‌های موفق جای بحث و بررسی دارند.
وجود زیرساخت‌های لازم مانند حمایت سیاسی دولت‌ها، هتل‌ها و مراکز اقامتی مجهز، استفادة رایج از زبان انگلیسی در مراکز درمانی و سایر ارائه‌دهندگان خدمات سلامت، وجود مترجمان مسلط به زبانهای مختلف، وابستگی‌های مذهبی و فرهنگی، تسهیل خدمات سفر و لجستیک و سایر عوامل نقش مهمی در تعیین بهترین کشورهای گردشگری سلامت در جهان دارند.
هند
صنعت گردشگری سلامت، بعد از فناوری اطلاعات، موفقیت دوم هند به‌شمار می‌آید. هند درزمینة فناوری اطلاعات یکی از کشورهای پیشگام است.
موفقیت هند در گردشگری سلامت را می‌توان در دو محور بررسی کرد: نخست، زیرساخت‌های درمانی مناسب با قیمت رقابتی در دنیا؛ دوم، بازاریابی خاص برای صنعت گردشگری سلامت. دربارة محور اول به نکات مهم در ادامه اشاره شده است و دربارة محور دوم (یعنی بازاریابی هند) دو استراتژی اساسی پیگیری شده است: 1. ساخت بیمارستان‌ها، مراکز درمان و پاراکلینیک در کشورهای مبدأ خصوصاً در کشورهای عربی و اعزام پزشکان هندی به آن کشورها؛ 2. پذیرش دانشجویان پزشکی از کشورهای ضعیف‌تر مثل افغانستان و آموزش و تربیت آن‌ها با سیستم درمانی هند. طبعاً برگشت هریک از این دانشجویان به کشور خود مانند ارسال سفیران سلامت و پزشکی صنعت درمان هند است. به‌کارگیری هم‌زمان این دو استراتژی هند را تبدیل به یکی از قطب‌های پزشکی و درمان در منطقه کرده است و رقابت با هند در خاورمیانه بسیار دشوار است. البته موفقیت هند محدود به آسیا و کشورهای همسایة خود نیست، بلکه به‌علت استانداردهای کیفی امریکایی و قیمت بسیار پایین (درمقایسه‌با ایالات‌متحده) هند هرساله میزبان بیماران امریکایی بسیاری است که غالباً توسط بیمه‌های سلامت آن کشور به هند فرستاده می‌شوند. و اما بپردازیم به محور اول یعنی زیرساخت‌های درمانی هند:
هند در زمینه‌های جراحی قلب باز، جراحی قلب کودکان، تعویض مفصل هیپ و زانو، زیبایی، دندان‌پزشکی، پیوند مغز استخوان، درمان‌های سرطان و... مراکز مختلف درمانی دارد.
کلینیک‌های این کشور، به‌رغم وجود رقبای بسیار، دارای زیرساخت‌های تکنولوژیکی و آخرین تجهیزات تشخیصی پزشکی و الکترونیکی هستند.
صنعت داروسازی این کشور نیز با مقررات دقیق ادارة غذا و داروی ایالات‌متحدة امریکا منطبق است و علاوه‌براین، کیفیت مراقبت درمان این کشور نیز در حد استانداردهای ایالات‌متحده قرار دارد.
کیفیت خدمات درمانی در برخی از بیمارستانهای این کشور به‌اندازه‌ای بالاست که خدمات غیررایج مانند اقدام ری‌سرفیسینگ‌هیپ را برای متقاضیان جراحی هیپ انجام می‌دهند. این جراحی، در مقایسه با جراحی مرسوم تعویض مفصل هیپ در امریکا، هزینه و ترومای کمتری دارد.
بهبود بیمارستانهای هند ازنظر استانداردهای اعتباربخشی بین‌المللی، موجب افزایش حقوق پزشکان شده است. درنتیجه، بسیاری از نیروهای درمانی این کشور -با تجارب کسب‌شده و آموزش‌های پیشرفتة پزشکی- از کشورهای غربی به هند بازگشته‌اند.
وجود پزشکانِ معتبر آموزش‌دیده در غرب، تسلط کادر درمانی بیمارستانهای هند به زبان انگلیسی، وجود مترجمان مسلط به زبانهای مختلف در بیمارستانهای این کشور و پایین بودن هزینه‌های درمان و جراحی در این کشور موجب رشد صنعت گردشگری سلامت در هند شده است.
برخی از دست‌اندرکاران اصلی صنعت گردشگری سلامت در کشور هند عبارت‌اند از:
• بیمارستانهای آپولو در ایالت چنای
• مؤسسة علوم پزشکی آل ایندیا در دهلی نو
• بیمارستانهای چشم‌پزشکی آرویند در مادوری
• مرکز پژوهشی قلب بی. ام. بیرلا در کلکته
• بیمارستان فورتیس در چندی گر
• بیمارستانهای زنجیره‌ای وک هاردت
• و ده‌ها مؤسسة ملی و مراکز درمانی دیگر
تایلند
امروزه تایلند را یکی از بهترین کشورهای گردشگری سلامت در جهان می‌شناسند. چگونه تایلند یکی از مقاصد معتبر گردشگری پزشکی شناخته شد؟
قبل از بحران اقتصادی 1997، صنعت گردشگری سلامت را صنعتی لوکس در جهان می‌شناختند و اکثر متقاضیان دریافت خدمات درمانی ثروتمندان کشورهای جهان سوم و درحال‌توسعه بودند که به کشورهای پیشرفته سفر می‌کردند. بحران مالی 1997 ضربة سختی به اقتصاد آسیا، و ازجمله کشورهایی مثل تایلند، وارد کرد و بیمارستانهای خصوصی این کشور برای جبران خسارات واردشده، به گردشگری سلامت روی آوردند.
درواقع استراتژی دولت تایلند مبنی‌بر افزایش بازاریابی در کشورهای دیگر، گسترش روابط بین کشورها، بهبود مدیریت خدمات سلامت و توسعة تکنولوژی در مراکز درمانی خود بود.
امروزه بیمارستانهای تایلند برای بسیاری از امریکایی‌ها مقاصد امنی محسوب می‌شوند. بسیاری از متخصصان تایلندی از بریتانیا یا ایالات‌متحده گواهی حرفه‌ای دارند.
اولین مناطقی که تحت این استراتژی رشد کرده و ارتقا یافتند شهرهای بانکوک، پوکت، چیانگ‌مای و کوساموئی بودند.
برخی از اجزای اصلی صنعت گردشگری سلامت در کشور تایلند عبارت‌اند از:
بومرانگراد. این بیمارستان چندتخصصی با 554 تخت و متخصصانی آموزش‌دیده در بریتانیا، اروپا و ایالات‌متحده (بیش از 200 متخصص این بیمارستان دارای بورد تخصصی از ایالات‌متحده هستند)، یکی از معتبرترین مراکز درمانی این کشور است. اعتبار این بیمارستان به‌اندازه‌ای است که تبلیغات بسیاری از شبکه‌های تلویزیونی امریکایی و مجلات بین‌المللی را پوشش داده است.
سالانه بیش از 400 هزار نفر از سراسر جهان در این بیمارستان پذیرش می‌شوند و بیش از 70 مترجم در این بیمارستان مشغول به کارند.
فوکت. اصلی‌ترین تمرکز این بیمارستان بین‌المللی در جراحی‌های تغییر جنسیت است و سالانه پذیرای بیش از 80 هزار بیمار بین‌المللی از سراسر جهان است. این نکته از این جهت درخور‌توجه است که اگر مقصدی به‌طور مشخص در یک درمان خاص تبدیل به قطب شود، می‌تواند از سراسر جهان بیماران بسیاری را جذب کند. برای ایران، جراحی بینی می‌تواند همین کارکرد را داشته باشد.
اردن
وزارت گردشگری اردن، با تکیه بر امکانات تندرستی مانند چشمه‌های معدنی گرم و دریای راکد، در سال 1972 کمیته‌ای تأسیس کرد. اعضای این کمیته شامل نمایندگانی از وزارت گردشگری، بانک مرکزی، وزارت کار و شهرداری بودند.
هدف این کمیته بررسی، توسعة بالقوه و بهره‌برداری از این مکان‌های درمانی در کشور اردن بود (هراهشه، 2002).
این کشور، به‌منظور توسعة گردشگری پزشکی، زیرساخت‌های لازم و بهره‌برداری از امکانات گردشگری را نیز در کنار ارائة خدمات پزشکی، گسترش داد و در اواسط سال 2002 در خارج از این کشور و به‌منظور بازاریابی و معرفی امکانات درمانی و گردشگری اردن، هیئت جدیدی به نام هیئت گردشگری پزشکی تأسیس کرد.
هرچند بسیاری از بیماران عرب‌زبان از اوایل دهة 1970 برای دریافت خدمات درمانی با کیفیت بالا وارد این کشور می‌شدند، اما وزارت بهداشت اردن در سال 1998، به‌منظور تسهیل امور گردشگران پزشکی، دفتری در فرودگاه ملکه علیا تأسیس کرد.
بسیاری از بیماران عرب‌زبان برای درمان‌های قلبی، مغز و اعصاب، ارتوپدی و داخلی وارد این کشور می‌شوند.
از نقاط قوت اردن می‌توان به موقعیت جغرافیایی آن اشاره کرد که در تقاطع اروپا، افریقا و آسیا قرار دارد.
بیمارستانهای دارای گواهی‌نامة کمیسیون مشترک بین‌المللی(2017) این کشور عبارت‌اند از:
• بیمارستان اردن
• بیمارستان تخصصی
• بیمارستان الاسرا
• مرکز پزشکی الخلیدی
• بیمارستان الاستشاری
ترکیه
فعالان صنعت گردشگری سلامت، کشور همسایه و یکی از رقیبان اصلی ایران در منطقه و پیشگام در این صنعت را می‌شناسند: ترکیه.
ترکیه در بیست سال گذشته، تمرکز خاصی بر صنعت گردشگری کرده و در این صنعت سرمایه‌گذاری بسیار کرده است و اخیراً توجه ویژه‌ای نیز به گردشگری سلامت پیدا کرده است. سیستم مراقبت سلامت خصوصی ترکیه در تلاش است تا این کشور را به یک مرکز صنعتی ارائه‌کنندة خدمات سلامت در جهان تبدیل کند.
برنامه‌های سرمایه‌گذاری بلندمدت برای ارتقای گردشگری سلامت این کشور، در کنار تضمین مراقبت ایمن و ارزان‌قیمت، از برنامه‌های این کشور است.
یکی از فعالیت‌های ترکیه در جهت توسعة صنعت گردشگری سلامت، تجهیز مراکز درمانی کشور است. بیمارستانهای ترکیه، با کارکنان دارای گواهی‌نامه‌های بین‌المللی و معتبر جهانی و بورد تخصصی پزشکی، در برابری و رقابت با سیستم‌های پزشکی سایر کشورهای توسعه‌یافتة سراسر دنیا قرار دارند.
تقویت گردشگری سلامت ترکیه براساس رویکرد استراتژی هدف‌گرا در بخش‌های مختلف زیر تنظیم شده است:
تصویر4.1: استراتژی‌های هدف‌گرا در گردشگری سلامت ترکیه
برخی از اجزای اصلی صنعت گردشگری سلامت در کشور ترکیه عبارت‌اند از:
بیمارستانهای آنادلو. این بیمارستان در محوطه‌ای 170 هزار مترمربعی در سال 2005 افتتاح شد. این مرکز درمانی ارائه‌دهندة خدمات فوق‌تخصصی مانند آنکولوژی، کاردیولوژی، چشم‌پزشکی، غدد دستگاه گوارش، نفرولوژی، درماتولوژی، نورولوژی و... است.
این بیمارستان به بیماران بیش از 40 کشور از سراسر جهان، خدمات درمانی ارائه می‌دهد و بیش از 35درصد پزشکان این بیمارستان دارای گواهی بورد ایالات‌متحده هستند.
گروه بیمارستانهای مدی‌کن. این گروه درمانی با بستن قرارداد با بیمارستانهای سایر کشورها درصدد توسعة گردشگری پزشکی است. به‌طوری که جراحی‌های ساده در بیمارستانهای داخلی انجام می‌شود و جراحی‌های با ریسک بالا را به یکی از بیمارستانهای مدی‌کن در استانبول یا آنکارا ارجاع می‌دهند و در صورت نیاز نیز پزشکان این بیمارستان برای انجام جراحی به بیمارستانهای کشورهای طرف قرارداد سفر می‌کنند.
سابقة جراحی‌های موفق در این زنجیرة بیمارستانی بالاتر از متوسط جهانی است و این یکی از بزرگ‌ترین مزیت‌های رقابتی و اعتمادسازی بیماران خارجی برای سفر به این کشور است.
یکی دیگر از نکات حائز اهمیت در گردشگری پزشکی این کشور استفادة هم‌زمان از انواع گردشگری تندرستی مانند اسپاها، حمام‌های درمانی، تسکین یا تسهیلات شست‌وشوی بخار داغ و... برای گذراندن دورة نقاهت بیماران در ترکیه است.
در انتهای این بخش، به معرفی ده بیمارستان برتر در سطح جهان براساس نظریة اتحادیة کیفیت سفر پزشکی در سال 2019 می‌پردازیم:
• مرکز پزشکی کلمنسو آو، بیروت لبنان
• بیمارستانهای آنادولو، ترکیه
• بیمارستان تخصصی اردن
• کلینیک آسکلپیوس، هامبورگ، آلمان
• بیمارستان samitivej، بانکوک، تایلند
• مرکز پزشکی کورت پرینس، کوالالامپور، مالزی
• بیمارستان شولدایس، تورنتو، کانادا
• بیمارستان گیلن ایگل، سنگاپور
• بیمارستان توان‌بخشی لوونشتاین تلاویو، اسرائیل
• مرکز پروتون درمانی، پراگ
این بیمارستان‌ها براساس شاخص‌های زیر به‌عنوان برترین بیمارستانهای جهان در سال 2019 انتخاب شدند:
• کیفیت و نتایج پزشکی
• مدیریت بیماران بین‌الملل
• بازاریابی بیماران بین‌الملل
• ارزش‌گذاری برای خدمات
• ایمنی و امنیت بیمار
• شفافیت
• توجه به نیازهای منحصربه‌فرد بیماران خارجی