بلیت هواپیما درواقع سند و مدرکی است که شرکت‌های هواپیمایی و یا آژانس‌های مسافرتی صادر می‌کنند و نشان‌دهنده خرید صندلی در یک پرواز است. این سند دارای اطلاعاتی است که دانستن آنها هم برای کانتر پروازی مستقر در فرودگاه (برای صدور کارت پرواز) و هم برای مسافر (برای اطلاعات پرواز) مهم است. در زیر، به اطلاعات موجود در بلیت اشاره شده است:
1- نام و نام خانوادگی مسافر؛ 2- اسم شرکت حمل‌کننده (ایرلاین)؛ 3- شماره پرواز؛ 4- شماره بلیت؛ 5- مسیر پرواز (مبدأ و مقصد)؛ 6- میزان بار مجاز؛ 7- تاریخ پرواز؛ 8- ساعت پرواز؛ 9- ساعت ورود به مقصد؛ 10- کلاس پروازی؛ 11- نرخ پایه بلیت؛ 12- نرخ عوارض و مالیات؛ 13- نرخ کل بلیت؛ 14- روز پرواز (ایام هفته)؛ 15- کد صادرکننده؛ 16- تاریخ صدور؛ 17- گروه سنی مسافر (طفل، کودک، بزرگسال)؛ 18- جرایم و توضیح قوانین (در بلیت‌های الکترونیک)؛ 19- بارکد بلیت (در بلیت‌های الکترونیک)؛20- کد رزرو(PNR) .
انواع بلیت ازنظرشرایط و قوانین
● بلیت چارتر (Chartered Flight): بلیت چارتر به بلیتی گفته می‌شود که شخص یا شرکتی تعدادی از صندلی‌های یک هواپیما و یا کلیه آنها را را پیش‌خرید نموده و سپس بلیت‌ها را به مسافر یا مشتری می‌فروشد. معمولاً چارترکننده نرخ پایین‌تری برای پیش‌خرید صندلی‌ها می‌پردازد. بلیت‌های چارتر قوانین کنسلی مخصوص به خود را دارند. مثلاً کسی که بلیت چارتر خریداری می‌کند، برای تغییر تاریخ، تغییر اسم، کنسل کردن و هرگونه تغییر یا می‌بایست جریمه بالا پرداخت نماید و یا کلاً قادر به تغییر دادن و یا کنسل کردن نیست.
گاهی اوقات، پروازهای چارتری خارج از برنامه پروازی معمول خود ایرلاین هستند و با درخواست چارترکننده می‌شود برنامه پروازی جدیدی برای مسیر موردنظر تعریف کرد. نرخ بلیت پروازهای چارتری بسته‌به نظر چارترکننده و باتوجه‌به کشش بازار، گاهی ارزان‌تر از بلیت سیستمی است و گاهی ممکن است بالاتر از نرخ سیستمی فروخته شود. نکته مهم در نرخ بلیت چارتری این است که قیمت بلیت کودک 2 سال به بالا با قیمت بلیت بزرگسال یکی است.
پروازهای چارتری خود بر دو نوع هستند، یا چارترکننده کل صندلی‌های یک هواپیما را پیش‌خرید می‌کند که به آن فول چارتر (Full Charter) می‌گویند و یا تعدادی از صندلی‌های پرواز چارترشده را پیش‌خرید می‌کند که به آن سیت چارتر (Seat Charter) می‌گویند.
● بلیت سیستمی، زمان‌بندی‌شده و یا شناور(Scheduled Flight): بلیت‌های سیستمی بلیت‌هایی هستند که از قبل برای آنها برنامه‌ریزی شده و دارای قیمت مشخص و مصوب هستند و نرخ آنها تابع قوانین نرخ‌گذاری هواپیمایی کشوری است.
از دیگر ویژگی‌های این بلیت‌ها، قابل استرداد و یا تغییر بودن آنهاست که می‌توان با اندکی جریمه یا آنها را تغییر داد و یا حتی استرداد نمود. همچنین برخلاف بلیت‌های چارتری، نرخ این بلیت‌ها برای اطفال و کودکان ارزان‌تر است، معمولاً برای طفل زیر 2 سال، 10 درصد نرخ بزرگسال و برای کودک بین 2 تا 12 سال، 50 درصد نرخ بزرگسال محاسبه می‌شود.
انواع بلیت ازنظر صدور
● بلیت کاغذی (Paper Ticket): در گذشته، بلیت‌ها به‌صورت دستی و روی کاغذی که دارای کوپن‌های کاربن‌دار بود، صادر می‌شد. هر شرکت مسافرت هوایی، می‌بایست نیمه ماه میلادی، هر تعداد بلیتی را که صادر کرده بود با شرکت هواپیمایی تسویه می‌کرد و ایرلاین مربوطه تعدادی بلیت خام به آژانس مسافرتی به‌منظور صدور بلیت‌های آتی در اختیارش قرار می‌داد. به موجودی بلیت‌های خام یک شرکت، استاک (Stock) گفته می‌شد. در زیر، نمونه‌ای از بلیت کاغذی ایران ایر (هما) نشان داده شده است.
● بلیت الکترونیک (E-Ticket): باتوجه‌به هزینه بالای بلیت‌ها (کاغذ، کاربن، چاپ)، و همچنین پیشرفت سیستم‌های رزرواسیون، شرکت‌های هواپیمایی (ایرلاین‌ها) تصمیم گرفتند که بلیت‌های پروازی به‌صورت الکترونیک صادر شود و بدین ترتیب، عصر بلیت‌های کاغذی به پایان رسید. در زیر، نمونه بلیت‌های الکترونیک نشان داده شده است (البته هر ایرلاینی طراحی مخصوص خود را دارد، اما عموم آنها دارای اطلاعات یکسانی هستند):
انواع بلیت ازنظر تغییرات و استرداد
● بلیت قابل‌استرداد (Refundable): بلیت‌های قابل‌استرداد بلیت‌هایی هستند که طبق قوانین عمومی صدور بلیت‌های هواپیما، امکان هرگونه تغییر و یا کنسلی با جریمه‌ای کم برای آنها وجود دارد.
● بلیت غیرقابل‌استرداد (Non-Refundable): استرداد این نوع بلیت‌ها، باتوجه‌به کلاس پروازی و قوانین نرخی، امکان‌پذیر نیست. در اکثر مواقع، بلیت پروازهای چارتری جزو این دسته بلیت‌ها قرار می‌گیرند.
انواع بلیت ازنظر مسیر
● بلیت یک‌طرفه (One Way): بلیت یک‌طرفه بلیتی است که مسیر آن فقط از مبدأ به مقصد است، یعنی فقط مسیر رفت و نه برگشت. بلیت یک‌طرفه، هم می‌تواند مستقیم (Direct Flight) باشد، مثل مسیر تهران به برلین یا تهران به بندرعباس، و هم غیرمستقیم (Transfer Connection)، یعنی تا رسیدن به مقصد، بین یک یا چند مسیر، پرواز توقف داشته باشد، مثل تهران- استانبول- برلین و یا تهران- شیراز- بندرعباس. این توقف‌ها هم به‌صورت کوتاه‌مدت (ترانزیت) و هم بلندمدت است.
نکته: مسیر مستقیم مسیری است که کل مسیر با یک شماره پرواز و یک شرکت هواپیمایی طی شود و مسیرغیر مستقیم مسیری است که در آن، شماره بلیت و یا شرکت هواپیمایی قبل و بعد از نقطه اتصال، تفاوت داشته باشد.
● بلیت دوطرفه (Round Trip): بلیتی است با مسیر برگشت، به‌صورتی‌که مسافر از هر مبدأ، سفرش آغاز می‌شود و درنهایت دوباره به همان مبدأ شروع پرواز بازمی‌گردد، مثل تهران-بندرعباس-تهران و یا تهران- برلین-تهران.
دراصطلاح، به این نوع بلیت‌ها بلیت دوطرفه یا رفت و برگشت گفته می‌شود. این بلیت‌ها هم مثل بلیت‌های یک‌طرفه، می‌تواند به‌شکل مستقیم و توقف‌دار (هم در مسیر رفت و هم در مسیر برگشت) باشد، مثل تهران-شیراز-بندرعباس-تهران (در مسیر رفت دارای توقف و در مسیر برگشت به‌صورت مستقیم یعنی رفت از تهران به بندرعباس از طریق شیراز، و برگشت مستقیم از بندرعباس به تهران) و یا تهران- استانبول- برلین-استانبول-تهران (در هردو مسیر رفت و برگشت، دارای توقف است).
نمونه بلیت‌های کاغذی که در گذشته به‌صورت دستی صادر می‌شد: