اﻧﻮاع ﺳﻜﻮت ﺳﺎزﻣﺎنی

وﻧﺪاﻳﻦ و ﻫﻤﻜﺎران (٢٠٠٣) از ﺳﻪ ﻧﻮع ﺳﻜﻮت ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ نام ‌برده‌اند:

اﻟﻒ- ﺳﻜﻮت ﻣﻄﻴﻌﺎﻧﻪ: هنگامي‌كه اﻛﺜﺮﻳﺖ اﻓﺮاد، ﻓﺮدى را ﻓﺮد ﺳﺎﻛﺖ ﻧﺎم مي‌نهند، ﻣﻨﻈﻮرشان اﻏﻠﺐ آن اﺳﺖ ﻛﻪ وى به‌طور ﻓﻌﺎل، ارﺗﺒﺎط ﺑﺮﻗﺮار نمي‌كند. ﺳﻜﻮت ﺣﺎﺻﻞ از اﻳﻦ ﻧﻮع رﻓﺘﺎر، ﺳﻜﻮت ﻣﻄﻴﻊ ﻧﺎم دارد و ﺑﻪ ﺧﻮددارى از اراﺋۀ ايده‌ها، اﻃﻼﻋﺎت ﻳﺎ ﻧﻈﺮات ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﺴﻠﻴﻢ و رﺿﺎﻳﺖ دادن ﺑﻪ ﻫﺮ ﺷﺮاﻳﻄﻲ اﻃﻼق می‌شود. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺳﻜﻮت ﻣﻄﻴﻊ، ﻧﺸﺎن از رﻓﺘﺎر ﻛﻨﺎره‌ﮔﻴﺮاﻧﻪ دارد ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺣﺎﻟﺖ اﻧﻔﻌﺎﻟﻲ دارد ﺗﺎ ﻓﻌﺎل. از ويژگي‌هاي رﻓﺘﺎرى اﻓﺮاد داراى اﻳﻦ ﻧﻮع ﺳﻜﻮت مي‌توان ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﻛﻢ، اﻫﻤﺎل، ﻣﺴﺎﻣﺤﻪ، ﻏﻔﻠﺖ و رﻛﻮد را ﻧﺎم ﺑﺮد.

ﭘﻴﻨﺪر و ﻫﺎرﻟﻮس اﻳﻦ ﻧﻮع ﺳﻜﻮت را به‌عنوان ﻋﺎﻣﻠﻲ در ﺗﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ آوا در ﻧﻈﺮ مي‌گيرند كه ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺷﻜﻠﻲ از ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻳﺎ ﭘﺬﻳﺮش ﻣﻨﻔﻌﻼﻧۀ وﺿﻌﻴﺖ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ. اﻓﺮاد ﺑﺎ داﺷﺘﻦ اﻳﻦ ﻧﻮع ﺳﻜﻮت، ﺗﺴﻠﻴﻢ وﺿﻌﻴﺖ ﻓﻌﻠﻲ ﺷﺪه و ﻫﻴﭻ ﺗﻤﺎﻳﻠﻲ ﺑﺮاى ﺗﻼش به‌منظور ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮدن، ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﻳﺎ ﻛﻮﺷﺶ براي ﺗﻐﻴﻴﺮ وﺿﻌﻴﺖ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺪارﻧﺪ.

وﻗﺘﻲ اﻓﺮاد در ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺎور ﺑﻪ آن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ نمي‌توانند ﺗﻔﺎوﺗﻲ اﻳﺠﺎد ﻛﻨﻨﺪ، ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻫﺮ ﻧﻮع وﺿﻌﻴﺘﻲ ﺷﺪه و ﺑﻪ اراﺋۀ ايده‌ها ﻳﺎ پيشنهاد‌هاي ﺧﻮد به‌طور ﻓﻌﺎل نمي‌پردازند. درنهايت ﺳﻜﻮت ﻣﻄﻴﻊ ﺷﺎﻣﻞ رﻓﺘﺎرى ﻋﻤﺪى و ﻣﻨﻔﻌﻼﻧﻪ و ﺧﻮددارى از اراﺋۀ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻳﺎ اﺣﺴﺎس اﻳﻨﻜﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﺆﺛﺮ ﻓﺮاى قابليت‌هاي ﮔﺮوه اﺳﺖ، مي‌باشد.

٢- ﺳﻜﻮت ﺗﺪاﻓﻌﺎﻧﻪ: اﻧﮕﻴﺰۀ اﻳﻦ ﻧﻮع ﺳﻜﻮت، اﺣﺴﺎس ﺗﺮس در ﻓﺮد از اراﺋۀ اﻃﻼﻋﺎت اﺳﺖ. درواقع ﮔﺎﻫﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ اﻓﺮاد ﺑﻪ‌دﻟﻴﻞ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ از ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ و ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﻮد (انگيزۀ ﺧﻮدﺣﻔﺎﻇﺘﻲ) ﺑﻪ ﺧﻮددارى از اراﺋۀ ايده‌ها، اﻃﻼﻋﺎت ﻳﺎ ﻧﻈﺮات ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ. ﺳﻜﻮت ﺗﺪاﻓﻌﻲ، رﻓﺘﺎرى ﺗﻌﻤﺪى و ﻏﻴﺮﻣﻨﻔﻌﻼﻧﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ به‌منظور ﺣﻔﻆ ﺧﻮد از ﺗﻬﺪﻳﺪﻫﺎى ﺧﺎرﺟﻲ ﺑه كار مي‌رود. اﻣﺎ اﻳﻦ ﻧﻮع ﺳﻜﻮت ﺑﺮﻋﻜﺲ ﺳﻜﻮت ﻣﻄﻴﻌﺎﻧﻪ، ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻏﻴﺮاﻧﻔﻌﺎﻟﻲ دارد و دربرگيرندۀ آﮔﺎﻫﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ از شقوق و گزينه‌هاي ﻣﻮﺟﻮد در تصميم‌گيري و درعين‌حال، ﺧﻮددارى از اراﺋۀ ايده‌ها، اﻃﻼﻋﺎت و ﻧﻈﺮات به‌عنوان اﺳﺘﺮاﺗﮋى در زﻣﺎن ﻣﻘﺘﻀﻲ اﺳﺖ. ﺳﻜﻮت ﺗﺪاﻓﻌﻲ ﺷﺒﻴﻪ ﺣﺎﻟﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻓﺮاد از اﻧﺘﺸﺎر ﺧﺒﺮﻫﺎى ﺑﺪ ﺑﻪ‌دﻟﻴﻞ آﺷﻔﺘﻪ ﺷﺪن اﻓﺮاد ﻳﺎ اﻳﺠﺎد ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎى ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺮاى ﺷﺨﺺ ﺧﻴﺮرﺳﺎن اﺣﺘﺮاز می‌کنند.

اﻳﻦ ﻧﻮع ﺳﻜﻮت ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﺷﻜﻞ مي‌گيرد ﻛﻪ ﻓﺮد از اراﺋۀ اﻃﻼﻋﺎت اﺣﺴﺎس ﺗﺮس مي‌كند و در ﺑﻴﺎن آراي ﺧﻮد، اﺣﺘﻴﺎط ﺑﻴﺸﺘﺮى می‌کند. درواقع، ﮔﺎﻫﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ اﻓﺮاد به‌صورت ﺗﻌﻤﺪى و ﻏﻴﺮﻣﻨﻔﻌﻼﻧﻪ، به‌منظور ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ از ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ و ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﻮد، از اراﺋۀ ايده‌ها، اﻃﻼﻋﺎت ﻳﺎ ﻧﻈﺮات ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺧﻮددارى ﻛﻨﻨﺪ.

ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎى ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ و رويه‌هاي تدافعي‌تر ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻮﺟﺐ مي‌شوند ﻛﻪ اﻓﺮاد باوجود آﮔﺎﻫﻲ از ﺣﻘﺎﻳﻖ و ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ دﭼﺎر ﻳﻚ ﺗﻨﺎﻗﺾ آﺷﻜﺎر ﺷﻮﻧﺪ و جرأت اﺑﺮاز ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﺮ ﻳﺎ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﺸﺎن را ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﮔﺎﻫﻲ اوﻗﺎت ﺳﺎزﻣﺎن آن‌چنان ﺑﺎ ﻣﺸﻜﻼت ﺧﻮ مي‌گيرد ﻛﻪ اين مشكلات ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ يك‌ رويۀ ﻋﺎدى مي‌شود. در ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮاﻗﻌﻲ، هيچ‌يك از كاركنان جرأت اظهارنظر ﻧﺪارﻧﺪ با اينكه ﻣﻨﺸﺄ ﻣﺸﻜﻼت را مي‌دانند، اﻣﺎ ﺑﻪ‌دﻟﻴﻞ ﻫﻤﺮﻧﮓ ﺷﺪن ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ، ﻛﺴﻲ اظهارنظر نمي‌كند. دﻟﻴﻞ اﻳﻦ ﻫﻤﺮﻧﮕﻲ ﭼﻴﺰى ﻧﻴﺴﺖ ﺟﺰ اﺣﺴﺎس ﻋﺪم ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ، ﭼﻮن اﻓﺮاد ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﺧﻮد را درﮔﻴﺮ ﻣﺴﺎﺋﻞ نمي‌كنند. در ﭼﻨﻴﻦ سازمان‌هايي، ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ دريافته‌اند ﺗﺒﻌﺎت ﻣﻨﻔﻲ دامن‌گير ﻓﺮدى مي‌شود ﻛﻪ ﺑﺮاى اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر اﻗﺪام ﺑﻪ اﻓﺸﺎﮔﺮى مي‌كند.

٣- ﺳﻜﻮت نوع‌دوستانه: ﺳﻜﻮت نوع‌دوستانه ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ادﺑﻴﺎت رﻓﺘﺎر ﺷﻬﺮوﻧﺪى ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ و ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از اﻣﺘﻨﺎع از ﺑﻴﺎن ايده‌ها، اﻃﻼﻋﺎت و ﻳﺎ ﻧﻈﺮات ﻣﺮﺗﺒﻂ با كار با هدف ﺳﻮد ﺑﺮدن دﻳﮕﺮ اﻓﺮاد در ﺳﺎزﻣﺎن و ﺑﺮاﺳﺎس انگيزه‌هاي نوع‌دوستي، تشريك ‌مساعي و ﻫﻤﻜﺎرى. ﺳﻜﻮت نوع‌دوستانه، ﺗﻌﻤﺪى و ﻏﻴﺮﻣﻨﻔﻌﻼﻧﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﺎﺳﺎً ﺑﺮ دﻳﮕﺮان ﺗﻤﺮﻛﺰ و تأكيد دارد. ﻫﻤﭽﻮن رﻓﺘﺎرﻫﺎى ﺷﻬﺮوﻧﺪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ، ﺳﻜﻮت نوع‌دوستانه نوعي رﻓﺘﺎر ﻳﺎ ﺑﺼﻴﺮت ﻋﻘﻼﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ نمي‌توان آن را از ﻃﺮﻳﻖ ﻓﺮﻣﺎن و دﺳﺘﻮرات ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪ اﺟﺮا درآورد. اﻳﻦ ﻧﻮع ﺳﻜﻮت ﻫﻤﭽﻮن ﺳﻜﻮت ﺗﺪاﻓﻌﻲ، ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻼﺣﻈﻪ و آﮔﺎﻫﻲ از بديل‌ها در تصميم‌گيري و درعين‌حال، ﺧﻮددارى از ارائۀ ايده‌ها، اﻃﻼﻋﺎت و ﻧﻈﺮات اﺳﺖ. اﻣﺎ ﺑﺮﻋﻜﺲ ﺳﻜﻮت ﺗﺪاﻓﻌﻲ، با ملاحظۀ دﻳﮕﺮان و ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آنها ﺣﺎﺻﻞ مي‌شود، به‌جاي آﻧﻜﻪ ﺻﺮﻓﺎً ﺑﻪ‌ﺧﺎﻃﺮ ﺗﺮس از ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﻨﻔﻲ ﺷﺨﺼﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ارائۀ ايده‌ها ﺑﺎﺷﺪ.

مرور جامع ادﺑﻴﺎت رﻓﺘﺎر ﺷﻬﺮوﻧﺪى ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻧﺸﺎن مي‌دهد ﻛﻪ اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪۀ رﻓﺘﺎرى داراى ﻫﻔﺖ ﺑﻌﺪ اﺳﺎﺳﻲ اﺳﺖ. ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ اﺑﻌﺎد، روﺣﻴۀ ﺟﻮاﻧﻤﺮدى اﺳﺖ ﻛﻪ ارﺗﺒﺎط ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎ ﺳﻜﻮت نوع‌دوستانه دارد. روﺣﻴۀ ﺟﻮاﻧﻤﺮدى به‌عنوان ﻋﺪم وﺟﻮد شكوه‌ها و شكايت‌ها، ﺗﺤﻤﻞ زﺣﻤﺎت، ﻣﺸﻜﻼت و تكليف‌هاي ﻛﺎرى، ﺑﺪون ﻧﺎﻟﻪ ﻛﺮدن و گلايه است. اﻣﺘﻨﺎع از ﺑﺮوز ﺷﻜﻮه و شكايت‌ها، ﺧﻮد ﺷﻜﻠﻲ از ﺳﻜﻮت اﺳﺖ و ازآنجاكه ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺑﺮاى دﻳﮕﺮان دارد، دﻳﮕﺮﺧﻮاﻫﺎﻧﻪ اﺳﺖ. ﻟﺬا ﺧﻮددارى از ﻧﺎﻟﻪ و ﺷﻜﻮه (ﺳﻜﻮت) ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ روى ﮔﺮداﻧﺪن از ﺗﻮﺟﻪ ﺻﺮف ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺷﺨﺼﻲ و ﻧﺸﺎن دادن اﻫﺪاف دﻳﮕﺮﺧﻮاﻫﺎنه مانند ﺻﺒﺮ، ادب و ﺗﻮاﺿﻊ به دﻳﮕﺮان اﺳﺖ.

به‌عنوان‌ مثال، ﻳﻚ ﻛﺎرﻣﻨﺪ مي‌تواند تشريك ‌مساعي و رﻓﺘﺎر دﻳﮕﺮﺧﻮاﻫﺎﻧۀ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻋﺪم به‌كارگيري داﻧﺶ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺧﻮد در ﻧﻴﻞ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﺸﺎن داده و در ﻋﻮض اﻳﻦ ﻓﺮﺻﺖ را ﺑﻪ ﻫﻤﻜﺎران ﺧﻮد در ﺳﺎزﻣﺎن اﻋﻄﺎ ﻧﻤﺎﻳﺪ. هم‌چنين ﺳﻜﻮت نوع‌دوستانه مي‌تواند ﺷﺎﻣﻞ خودداري از اراﺋۀ اﻃﻼﻋﺎت، ﺑﻪ‌دﻟﻴﻞ ﺣﻔﻆ ويژگي‌هايي ﻫﻤﭽﻮن ﻣﺤﺮم اﺳﺮار ﺑﻮدن ﺑﺎﺷﺪ.

ﺳﻜﻮت نوع‌دوستانه رفتاري ﺗﻌﻤﺪى و ﻏﻴﺮﻣﻨﻔﻌﻼﻧﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﺎﺳﺎً ﺑﺮ دﻳﮕﺮان ﺗﻤﺮﻛﺰ و ﺗﺄﻛﻴﺪ دارد. به‌بيان‌ديگر، ﺣﺎﻟﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﻛﺎرﻛﻨﺎن با هدف ﺳﻮد ﺑﺮدن ﺳﺎﻳﺮ اﻓﺮاد ﺳﺎزﻣﺎن، از ﺑﻴﺎن ايده‌ها، اﻃﻼﻋﺎت ﻳﺎ ﻧﻈﺮات ﻣﺮﺗﺒﻂ با كار اﻣﺘﻨﺎع مي‌ورزند.

ﺳﻜﻮت محافظه‌كارانه

ﭘﻴﻤﺎن ﭘﺮورى (١٣٩٤) ﻧﻮع دﻳﮕﺮى از ﺳﻜﻮت را ﻋﻨﻮان مي‌كند ﺑﻪ‌ﻧﺎم ﺳﻜﻮت محافظه‌كارانه. ﺗﻼش ﺑﺮاى ﺣﻔﻆ ﻳﻚ راﺑﻄۀ ﺧﻮب ﺑﻴﻦ ﺳﺎزﻣﺎن و ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﻳﻜﻲ از مهم‌ترين دﻻﻳﻞ ﺳﻜﻮت ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ. ﻛﺎرﻛﻨﺎن اﻏﻠﺐ ترجيح مي‌دهند، به‌جاي ﮔﻔﺘﻦ آﻧﭽﻪ مي‌تواند اﺷﺘﺒﺎه ﺑﺎﺷﺪ، ﺳﻜﻮت ﻛﻨﻨﺪ، زﻳﺮا ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺎورﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ دﻳﮕﺮان ﺑﺎ ﻧﻈﺮ آنها ﻣﻮاﻓﻖ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ. ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ، ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺳﻜﻮت مي‌كنند و ايده‌ها و ﻧﻈﺮات ﺧﻮد را ﺑﺮاى ﺣﻞ ﺗﻌﺎرض در ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻪ اﺷﺘﺮاك نمي‌گذارند. به‌عبارت‌ديگر، در ﺳﻜﻮت محافظه‌كارانه، ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺑﺮاى ﺟﻠﻮﮔﻴﺮى از اﻳﺠﺎد ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻣﺸﻜﻠﻲ در ﺳﺎزﻣﺎن، ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﻣﺪﻳﺮان ﺳﻄﻮح ﺑﺎﻻﺗﺮ را مي‌پذيرند، زﻳﺮا آنها ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ و ﺳﺎزش موجب ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ. در ﺳﻜﻮت نوع‌دوستانه، ﻓﺮد با هدف ﻣﻨﺘﻔﻊ ﺷﺪن ﻫﻤﻜﺎران، داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺗﺮﺟﻴﺢ مي‌دهد ﺧﺎﻣﻮش ﺑﻤﺎﻧﺪ، درحالي‌كه در ﺳﻜﻮت ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎراﻧﻪ، ﺷﺨﺺ ﺳﺎﻛﺖ ﻣﺎﻧﺪن را به‌عنوان راﻫﻲ ﺑﺮاى ﺣﻔﻆ ﺳﺎزﻣﺎن اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺮده و ﺗﻼش مي‌كند ﺗﺎ ﻧﻮاﻗﺺ ﺳﺎزﻣﺎن را آﺷﻜﺎر ﻧﺴﺎزد.