بریده‌های کتاب

اهداف، انگیزه‌ها و کارکردهای سفر در اسلام

آیات فوق تاکید دارد مسافران باید در سفر خوب ببینند، تفکر کنند و عبرت بگیرند. به عنوان نمونه در آیات 25 تا 29 سوره مبارکه دخان آمده است:
چه بسیار باغ و بستان‌ها و چشمه‌های آب و کشت و زرع‌ها و مقام‌های عالی که رها کردند و رفتند و ناز و نعمت‌های زیادی که در آن غرق بودند و از همه چشم پوشیدند، این چنین بود و ما آن ناز و نعمت‌ها را به ملل دیگر ارث دادیم و بر مرگ گذشتگان هیچ چشم آسمان و زمین نگریست و بر هلاک‌شان مهلت نداد.
بنا به آیه فوق درمی‌یابیم که سفر محور تفکر در نظام خلقت است. در جای‌جای قرآن کریم از این که مردم تفکر نمی‌کنند تعجب نموده و انسان را مورد خطاب قرار می‌دهد افلا تعقلون (بقره/44و76 و آل‌عمران/65 و انعام/32 و الاعراف/169 و یونس/16 و هود/51 و یوسف/109 و الانبیاء/10و67 و مومنون/80 و قصص/60 و صافات/137). در روایتی از امیرالمومنین نیز آمده:
ما اکثر العبر و اقل الاعتبار  یعنی چقدر مناظر عبرت گرفتن زیاد است و چقدر کسانی که عبرت می‌گیرند کم‌اند ! (به نقل از: دوانی، 1377، ج1، ص96)، از این رو نقل شده:  رحم الله امرا تفکر فاعتبر و اعتبر فابصر  یعنی  خدا رحمت کند مردی را که بیندیشد و عبرت بگیرد و با عبرت گرفتن روشن شود .
از نگاه دینی سفر بر دو نوع است:
یک دسته از سفرها صعودی‌اند یعنی سفرهایی که منجر به شناخت خدا، انس با او، تزکیه نفس و رهایی از گناه می‌شوند. امام حسن عسکری(ع) فرموده‌اند رسیدن به مقام دیدار خدا جز با شب‌زنده‌داری امکان‌پذیر نیست (مجلسی، 1983، ج78، ص380).
دسته دوم سفرهای نزولی‌اند که با اهداف دنیایی و تطمیع نفس صورت می‌‌گیرند.
همچنین از نگاه دینی سفر یکی از بهترین راه‌های انسان‌سازی است. نبی مکرم اسلام(ص) در وصیت خود به حضرت علی(ع) در مورد اهداف سفر چنین سفارش کرده‌اند:
یا علی لاینبغی للرجل العاقل ان یکون ظالمنا الا فی ثلاث: مرمه المعاش، اوتزود لمعاد او لذه فی غیرمحرم یعنی سزاوار نیست بر انسان خردمند که به سفر برود مگر برای سه منظور: کسب و اصلاح معاش، کمالات معنوی برای آخرت، تفریح و لذت غیرحرام (کاشانی، 1340، ج4، ص41)
در اشعار نغزی از حضرت علی(ع) فواید سفر چنین آمده: بر طرف کردن غم و اندوه، به دست آوردن معاش، کسب علم و دانش، آموختن آداب خوب زندگی کردن و ملاقات اشخاص بزرگوار (مستدرک الوسایل، ج8، ص115، حدیث 9199به نقل از: دوانی، 1377، ج1، ص98). علاوه بر این بر طبق احادیث از نگاه معصومین سفر وسیله‌ای است برای نیل به اهداف زیر:

نزدیکی به خدا

بازپروری روح و جسم: در اهمیت سفر از پیامبر اکرم(ص) نقل شده: سافرو ان تصحوا و تغنموا یعنی سفر کنید تا سالم بمانید و بهره ببرید (مجلسی، 1983، ج76، ص221). در حدیث دیگری از آن حضرت(ص) نقل شده: سافروا، فانکم ان لم تغنموانا لا افدتم عقلا یعنی سفر کنید که اگر مالی بدست نیاورید از نظر عقلی پیشرفت کنید (طبرسی، 1389، ص455). از امام حسین(ع) نیز نقل شده: سافروا تصحوا، سافروا تغنموا یعنی سفر کنید تا سلامتی دریابید و سفر کنید تا به غنیمت برسید (شیخ حر عاملی، 1409هق، ج11، ص345).
کسب علم: از پیامبر اکرم(ص) نقل شده: کسی که در جهت کسب دانش بار سفر بندد ... در مسیر خدا قرار دارد (کاشانی، 1340، ج4، ص41) یا طلب علم بر هر مسلمانی فریضه است (کلینی، 329، ج1، ص85باب ارزش علم)
بهبود زندگی دنیوی و اخروی: همان گونه که مطالعه فرمودید قرآن کریم بارها انسان‌ را به سفر سفارش کرده تا به عاقبت دروغگویان (آل عمران/137)، عاقبت لجاجت‌کنندگان (انعام/11)، عاقبت شرک ورزان (نحل/36 و روم/42)، عاقبت مجرمین (نمل/69)، پی ببریم و عبرت بگیریم (روم/9 و یوسف/109 و فاطر/44 ومومن/21و82 و محمد/10) و تجربه کسب کنیم که: «رای الرجال علی قدر تجربه» (آقاجمال خوانساری، 1366، ج4، ص95، ح5426)، از این رو امام صادق(ع) در آغاز سفر دعا می‌کردند: اللهم اجعل مسیری عبرا و صمتی تفکرا و کلامی ذکرا یعنی خدا خط سیرم را برای من پند‌آموز و سکوتم را تفکر و سخنم را یاد خود قرار بده (به نقل از: دوانی، 1377، ج1، ص95). در حالی اغلب انسان‌ها متاسفانه کم می‌اندیشند و کم عبرت می‌گیرند (دوانی، 1377، ج1، ص96).
دوری از غم و اندوه: سفر به ما کمک می‌کند تا به رشد و شادابی روح، عقل و تن خود کمک کنیم، با دشواری‌ها کنار بیاییم و فضل و نعمات الهی را قدر بدانیم و در جستجوی آن باشیم. در این آیه قدری تامل فرمائید: فانتشروا فی الارض و ابتغو من فضل الله (جمعه/10).

کسب معیشت

آشنایی با آداب و رسوم ملل دیگر و شناخت دیگران
صحبت و هم‌نشینی با فرزانگان و دیدار با علما
درک حالات عرفانی: در عرفان اسلامی سفرهای حضرت موسی(ع) و حضرت خضر(ع) نوعی سفر معرفت شناسانه معرفی شده است.
درک محبت پروردگار  فاینما تولوا فثم وجه الله  (بقره/115).
عبادت، زیارت، حج.
سفر برای جهاد در راه خدا مانند سفر حضرت داود(ع) برای جنگ با جالوت.
طبیعت‌گردی: یکی از اهداف سفر؛ گردش در طبیعت و مطالعه جهان هستی به منظور شناخت قدرت باری تعالی است. در آیات زیادی اشاره شده که: و من آیاته خلق السموات و الارض و اختلاف السنتکم و الوانکم ان فی ذلک لایات للعالمین یعنی و یکی از آیات قدرت الهی خلقت آسمان‌ها و زمین است و یکی دیگر اختلاف زبان‌ها و رنگ‌های شما آدمیان است که در این امور ادله و حکمت برای دانشمندان آشکار است (روم/22 و نمونه‌های مشابه در اسراء/44) یا و سخر لکم ما فی السماوات و ما فی الارض جمیعا ... یعنی و آنچه در آسمان‌ها و زمین است تمام را مسخر شما گردانید (جاثیه/13).
در آیات دیگری هدف سفر در طبیعت شناخت کیفیت ‌خلقت (عنکبوت/20 و سباء/18)، گام برداشتن در مسیر خلقت انسان (یوسف/109) و درک حقایق (حج/46) جهان هستی است. به عنوان نمونه در آیه زیر به این نکات اشاره شده: سنریهم آیانتا فی الافاق و فی انفسهم حتی یتبین لهم انه الحق اولم یکفر بربک انه علی کل شی شهید یعنی ما نشانه‌های وجود خود را در افق گوناگون و در دل‌هاشان به آنها نشان می‌دهیم تا بر ایشان روشن شود که خدا هست. آیا کافی نیست که پروردگارت گواه بر هر چیزی است (فصلت، 54).
تبلیغ دین جهت گسترش اسلام: یکی از اهداف سفر در اسلام تبلیغ دین مبین است. ما می‌دانیم اسلام آئین تبلیغ است و نیرومندترین عامل گسترش آن فعالیت پیگیر قاریان و دیگر مردان مسلمان است (آرنولد، بی‌تا، ص44). از پیامبر اکرم(ص) نقل شده ارزش مسلمان شدن کسی به دست مومنی بیشتر از بر ارزش همه ثروتی است که در قلمرو طلوع و غروب خورشید قرار دارد (معادیخواه، 1377، ج1، ص194).

تفریح بدون گناه
درمان
ورزش
دیدار دوستان و آشنایان (صله رحم) و ...


زیارت


جدای از کارکردهای فوق به لحاظ حرمت دینی، سفر به چند بخش تقسیم می‌شود:
برخی سفرها واجب‌اند مانند سفر برای امرار معاش، تحصیل علم، حج واجب، نذر، جهاد
برخی سفرها مستحب‌اند همچون زیارت؛ صله رحم، زیارت والدین
برخی سفرها مباح‌اند مانند سفرهایی که برای لذت‌جویی انجام می‌شود
برخی سفرها مکروه‌اند مانند سفر در23 روز اول ماه مبارک رمضان
برخی از سفرها نیز حرام‌اند مانند سفر با قصد فرار از جهاد، سفر زن بدون اجازه شوهر، سفر فرزند با نارضایتی والدین، سفری که برای دین و سلامت انسان مضر باشد، سفر به قصد کشتن یا دزدی یا فساد یا کمک به ظالم. حتی در حدیثی از امام صادق(ع) نقل شده که اگر سفر به قصد حرام است هم باید نماز را کامل بخواند و هم روزه بگیرند (وسایل الشیعه، ج5، ص509 به نقل از: تقوی، 1377، ج1، ص532).
دیدگاه‌های علماء و مجتهدان: اندیشمندان، علماء و مجتهدان نیز بر اهمیت سفر تاکید داشتند. به عنوان نمونه صدرالمتاهلین سفر را حرکت از وطن به سوی مقصد با پیمودن مراحل و منازل تعریف نموده است (محمد ابراهیم صدرالدین شیرازی، اسفار، ج1، ص13). جلال آل احمد در مورد سفر می‌نویسد: دیدم که سفر وسیله‌ای است برای خودشناسی و سنجیدن.
علامه امینی پس از بازگشت از هند سخن معروفی دارند:  ... من اگر مرجع بودم و وجوهات شرعی به دست من می‌رسید همه را به طلاب می‌دادم تا سفر کنند و می‌گفتم بروید جهان را بشناسید (میری، 1377، ج1، ص142). همچنین ما می‌دانیم بنا به گزارش‌های رسیده فقهای بزرگی همچون امام محمد غزالی، شیخ زین الدین علی عاملی معروف به شهید ثانی (911-965هق)، بهاءالدین محمد معروف به شیخ بهایی (953-1030هق)، سیدجمال الدین اسدآبادی، محمدحسین کاشف الغطاء، شیخ عبدالحسین امینی معروف به علامه امینی، ابوجعفر محمد قمی معروف به شیخ صدوق به منظور گردآوری روایات، تکامل علمی خود، آشنایی با تاریخ و آثار تاریخی مسلمانان، وحدت مسلمانان، تحقیق و پژوهش و تبلیغ دین سفرهای زیادی ‌کرده‌اند. برای ادامه، به کتاب مراجعه کنید.

کتاب‌های مرتبط

سفر و مهمان‌پذیری و مهمان‌نوازی

125,000 تومان
وزن 0.5 کیلوگرم
نام مولف

علیرضا کریم زاده

شابک

9786007127551

تعداد صفحه

192

سال انتشار

1394

نوبت چاپ

اول

قطع کتاب

وزیری

نوع جلد

شومیز

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *