انواع حفاظت از آثار فرهنگی

1. حفاظت فیزیكی

برای حفاظت از گذشته فرهنگی شایسته است تا امكانات لازم مانند موزه، گنجینه، انبار و غیره فراهم شود. در این زمینه با به‌كارگیری ویترین‌های مناسب با ایمنی كامل چون شیشه‌های نشكن، قفل‌های ویژه، استفاده از گاوصندوق‌های مطمئن، ساختمان مناسب و از پیش طراحی‌شده برای ارائه اشیا و نیز استفاده از ابزار امنیتی الكترونیكی در داخل ساختمان (آژیر خطر و دوربین‌های مداربسته و سیستم‌های امنیتی و ...) از میراث فرهنگی محافظت می‌شود. علاوه بر این، به‌كارگیری نیروی انسانی آموزش‌دیده برای حراست از ساختمان موزه‌ها، نگهبانان مجرب در موزه‌ها و محوطه‌های آثار تاریخی، تشكیل انجمن‌های حفظ آثار باستانی و غیره نیز لازم به نظر می‌رسد.

2. حفاظت فنی

تمامی اقدامات فنی مانند ساخت آزمایشگاه‌های تحقیقاتی و مرمتی، تجهیز این آزمایشگاه‌ها به دستگاه‌های پیشرفته برای جلوگیری از فرسودگی و زوال اموال فرهنگی- تاریخی و مرمت بخش‌های ازبین‌رفته این آثار، از دیگر ضروریات حفاظت از میراث فرهنگی است. این موضوع چنان نقش اساسی و حیاتی‌ای دارد كه سازمان‌ها و نهادهایی مانند ایكوم و‌ ایكوموس برای هماهنگ كردن اقدامات آزمایشگاه‌ها، چگونگی استفاده از تكنیك‌ها و مواد آزمایشگاهی و استانداردهای حفاظتی مرتبط تأسیس شده‌اند.
خطراتی كه از سوی طبیعت متوجه آثار فرهنگی می‌شود (مانند تأثیرات فرساینده آب‌وهوا، رشد گیاهان و حشرات و ...) فقط بخشی از چرخه بی‌وقفه فرسایش و زوال روی زمین است. به‌محض این‌كه آثار فرهنگی از وضعیت حفظ‌شده اولیه خود خارج شوند و در محیط جدید قرار ‌گیرند (مثلاً پس از حفاری باستان‌شناسی)، به‌كارگیری اصول حفاظت به‌عنوان ضروری‌ترین عامل حفظ ماهیت و كالبد اشیا و موادی كه جنس حساس و آسیب‌پذیر دارند (مانند اشیایی كه از چوب، كاغذ، پوست و پارچه ساخته شده‌اند) مطرح می‌شود و الزام پیدا می‌كند.
تمامی این امور تنها درصورتی امكان‌پذیر است كه دانش این كار و اطلاعات كافی موجود باشد. دانش چگونگی نگه‌داری اشیای تاریخی در انبارها، گنجینه‌ها و موزه‌ها با توجه به میزان رطوبت، مقدار و نوع نور، خشكی هوا و غیره، امروزه به‌عنوان شاخه نوینی از علوم و مهارت‌ها در دانشگاه‌های دنیا تدریس می‌شود. در حال حاضر حفاظت از اموال فرهنگی و تاریخی از محدوده وظایف كشورها و ملت‌ها فراتر رفته و تا سطح مسئولیت‌های بین‌المللی توسعه یافته است.

3. حفاظت قانونی

در كشور ما مسئولیت حفاظت قانونی بر عهده «وزارت میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری» نهاده شده تا به‌موجب قانون، وظیفه پژوهش، حفاظت، باززنده‌سازی و معرفی اموال فرهنگی به‌جامانده از گذشتگان را بر عهده گیرد. با تشكیل سازمان میراث فرهنگی كشور، تصویب قانونی اساسنامه آن و گستردگی دامنه فعالیت این سازمان، اموال فرهنگی نیز مفهوم گسترده‌تری یافتند. برخی از این مسئولیت‌ها با این عناوین، مشخص و تحت حمایت‌های فیزیكی، فنی و قانونی قرار گرفتند:
– اموال فرهنگی موضوع مطالعات باستان‌شناسی
– اموال فرهنگی موضوع مطالعات مردم‌شناسی
– اموال فرهنگی موضوع مطالعات هنرهای سنتی
– اموال فرهنگی موضوع اسناد و مدارم تاریخی و متون و كتیبه‌های باستانی
– اموال فرهنگی موضوع هنرهای معاصر
ازجمله مهم‌ترین اقدامات حفاظت قانونی می‌توان به این موارد اشاره كرد:
– نحوه ثبت و ضبط اموال و نگه‌داری آن‌ها برای دولت از طریق اُمنای اموال؛
– تهیه شناسنامه به‌منظور مستندسازی و دست‌یابی به اطلاعات مربوط به آن در موقع لزوم برای بهره‌برداری‌های میراث فرهنگی؛
– اعلام سرقت آن‌ها به پلیس داخلی و بین‌المللی.

برای ادامه، به کتاب مراجعه کنید.