در آمدی بر دیپلماسی گردشگری

ايران آغازگرروابط ديپلماتيک درجهان
در میان دوران هزارسالۀ پیش از میلاد مسیح، اقوام ایرانی‌زبان با دولت‏های مختلف تماس برقرار کردند و زندگی سیاسی، اقتصادی و فرهنگی خاص خود را پدید آوردند. حکومت ایران در روزگار باستان با دولت¬های مصر، یونان و چین تماس برقرارکرد. راه¬های کاروان‌رویی که از امپراطوری چین به کرانه¬های دریای مدیترانه امتداد می¬یافت از همان دوران باستان از سرزمین اقوام آریایی عبور کرده و به همین سبب، نقش این اقوام در مبادلات بازرگانی و فرهنگی بین¬الملل بسیار بزرگ و قابل توجه بوده است.
ایرانیان در کاربرد دیپلماسی شیوۀ مخصوص و ابتکاری خود را داشته‏اند. در روزگاران کهن، چون فرمانروایان ایران به دیپلمات¬های خود چندان اعتمادی نداشتند، برای حل یک مسئله، سفیران متعدد را از راه¬های گوناگون مأمور می‏کردند تا آنان امکان سازش نیابند. حکمرانان ایران تنها آنگاه تصمیمی را در عرصۀ سیاست خارجی می‌گرفتند که دو سفیر گزارشی یکسان می¬دادند. نامزدهای چنین مأموریت‏هایی در معرض آزمایش طولانی قرار داشتند و فقط پس از آنکه جاسوسان به‌گونه‏ای محرمانه، شرافت و عزت نفس آنان را گواهی و تأیید می‌کردند، مأموریت‏های مهم به ایشان داده می¬شد.
بسیاری از صاحب‌نظران علوم سیاسی و تاریخ¬نگاران برجسته بر این اعتقادند که چارچوب روابط سیاسی تمدن¬های بزرگ باختر و خاور زمین از تجربیات دیپلمات‏ها و فرستادگان سیاسی ایرانی گرفته و تدوین شده است.
صرف‌نظر از اعزام فرستادگان سیاسی به سرزمین¬های دیگر در هزار سال پیش از میلاد و در طول دوران مادها و هخامنشیان، نخستین هیئت دیپلماتیک که به شیوۀ امروزی به سفارتخانه¬ای مستقر در کشور دیگر فرستاده شد از سوی دربار ایران به امپراتوری‌های روم خاوری و چین در قرن ششم پس از میلاد مسیح(ع) بود.
در نهم اکتبر سال 516، نخستین سفیر دائمی ایران در چین که با 90 تن همراهان خود وارد پایتخت این کشور «لوایانگ» شده بود، طی تشریفات مفصلی نامۀ خود را به «وودی» امپراتور تسلیم و همراهانش را معرفی کرد. در میان همراهان سفیر یک موبد زرتشتی،21 نظامی، سه دیپترتار (دفتردار یا منشی)، چهار برگردان، دو معمار و... دیده می¬شدند.
این نخستین بار بود که ایران با یک هیئت دیپلماتیک، روحانی به یک کشور بیگانه گسیل می¬داشت، زیرا دولت وقت ایران درصدد تحمیل دین ایرانیان به ملل دیگر نبود. سفیر ایران به امپراتور چین توضیح داد که معماران برای ساختن ساختمان سفارتخانه و نظامیان برای محافظت از جان هیئت دیپلماتیک و موبد نیز برای اجرای آیین¬های دینی برای اعضای هیئت با او آمده¬اند و افزود ازآنجاکه سفارتخانه قلمرو ایران به شمار خواهد آمد، ما نمی¬توانیم نگهبانی از آن را به بیگانه بسپاریم.
سفیر ایران به امپراتور چین گفت که پس از قسطنطنیه (پایتخت روم خاوری)، این دومین هیئت مستقر دیپلماتیک ایران در یک کشور خارجی خواهد بود و افزود که از زمان قباد ساسانی، بودائیان در ایران خاوری (افغانستان امروز) آزادی مذهبی به دست آورده¬اند، زیرا که همسر قباد، دختر رئیس هون¬ها، آئین بودایی داشت.
«دواگرالینک» همسر امپراتور و قائم مقام او که در مراسم حضور داشت، ابراز تمایل به بحث و گفتگو با موبد کرد.نوشته‌های دیگر حکایت دارد که همسر امپراتور پس از چند جلسه بحث با موبد اعزامی، با اینکه شاخه¬ای از بودائیسم موسوم به «ماهایانا» در پایتخت چین پیروان فراوان داشت، شیفتۀ آئین زرتشت شد و موبد اجازۀ ترویج آن را در چین و ایجاد معبد و آتشکده یافت و ظرف 15 سال، چهار آتشکده در چین ساخته شد. ساختمان سفارت نیز طی سه سال به پایان رسید. رفتار دوستانۀ چینی‏ها با ایرانی‏ها سبب شد که در سدۀ بعد، گروهی از ایرانی¬ها به چین مهاجرت کنند.
یزدگرد سوم، آخرین شاه ساسانی ایران، پس از عقب¬نشینی دربرابر اعراب مسلمان و استقرار در خراسان، از امپراتور چین استمداد کرد که پاسخی نگرفت. باوجود این، فیروز، پسر یزدگرد سوم، به چین رفت تا شاید با جمع¬آوری نیرو از پیشروی اعراب در خاور ایران جلوگیری کند که موفق نشد و با دست خالی به ایران خاوری بازگشت.
پس از ایران و آسیا، در اروپا برای نخستین بار، اعزام هیئت دیپلماتیک به روش امروزی از جانب دوک میلان به دربار «کسمودومدیجی» در سال 1450 صورت گرفت. هنگامی که اسپانیا، فرانسه، بریتانیا و جمهوری ایتالیا (ازجمله جمهوری‏های ونیز و جنوا) هرکدام برای دستیابی به امتیازهای بیشتر با هم رقابت داشتند، ضرورت اعزام سفرا و هیئت‌های دیپلماتیک برای حفظ منافع و ایجاد رابطۀ دائم با یکدیگر را احساس کردند.