مؤلفه‌های صنعت اوقات فراغت

صنعت اوقات فراغت حاوی انواع و اقسام سازمان‌ها و تسهیلاتی است که موقعیت‌های اوقات فراغت متعددی را برای تیپ‌های گوناگون مردم فراهم می‌کنند. برای درک چگونگی ساختار این صنعت، معمولاً آن را به بخش‌ها یا مؤلفه‌های تشکیل دهنده‌اش تقسیم می‌کنند.
مؤلفه‌های صنعت اوقات فراغت عبارتند از:
● ورزش و تفریح فیزیکی: که به طور مثال مراکز ورزشی و اوقات فراغت، باشگاه‌های سلامت و تناسب اندام، پیست‌های دوچرخه‌سواری، زمین‌های بازی و زمین‌های چمن را شامل می‌شود؛
● هنر و سرگرمی: شامل گالری‌های هنری، موزه‌ها، سینماها و تئاتر‌؛
● تفریحات خارج از شهر: مسیرهای پیاده‌روی دسته جمعی، مسیرهای دوچرخه‌سواری، ماهیگیری، قایق سواری و دیگر فعالیت‌های آبی، کوهنوردی و صخره‌نوردی، دوچرخه‌سواری در کوهستان؛
● اوقات فراغت داخل خانه: شامل تماشای تلویزیون و دی‌وی‌دی، فعالیت‌های مرتبط با کامپیوتر، کاردستی، آشپزی تفننی، باغبانی، و موسیقی. استفاده از فروشگاه‌های کرایه دی‌وی‌دی و سفارش دادن غذا از بیرون نیز می‌تواند در این مؤلفه بگنجد؛
● فعالیت‌های بازی کودکان: شامل پارک‌های بازی و تفریح، طرح‌های بازی در روزهای تعطیل، و مراکز روبستة فعالیت کودکان؛
● جاذبه‌ها: جاذبه‌ها هم در صنعت اوقات فراغت و هم در صنعت گردشگری وجود دارند زیرا ساکنان محلی می‌توانند در اوقات فراغت خود از این جاذبه‌ها دیدن کنند و گردشگران مقیم آن منطقه نیز می‌توانند به عنوان یک جاذبة گردشگری به دیدن این مکان‌ها بروند.
جاذبه‌ها بر دو نوع هستند:
- جاذبه‌های طبیعی، مثل سواحل دریا و کوهستان‌ها؛
- جاذبه‌هایی که به منظور خاصی احداث شده اند، مثل پارک‌های موضوعی، باغ وحش‌ها و باغ‌های تزئینی.
● تهیه غذا: شامل رستوران‌ها، کافی‌شاپ‌ها، فروشگاه‌های فست فود، و مؤسسات پذیرایی از مراسم‌ها.
همه یا اکثریت مؤلفه‌های صنعت اوقات فراغت در یک منطقه یافت می‌شوند، به‌طوری که افرادی که در آن منطقه زندگی می‌کنند دارای طیفی از گزینه‌های اوقات فراغت هستند که می‌توانند از میان آنها دست به گزینش بزنند. اما مناطق مختلف دارای انواع مختلفی از تسهیلات اوقات فراغت هستند.
به عنوان مثال، در چارچوب مؤلفه ورزش و تفریح فیزیکی، در مناطق شهری استادیوم‌های بزرگ ورزشی، اما در مناطق خارج از شهر، پیست‌های دوچرخه‌سواری وجود دارند.
اندیشه اوقات فراغت دارای اهمیتی تاریخی است، و تغییر و تحولات و انقلاب‌های بسیاری را پشت سر گذاشته است. در طول تکامل اوقات فراغت، گاهی به آن به عنوان محدوده‌ای از زمان نگریسته شده است که در آن محدوده ما بیش از هر زمان دیگری آزادی خود بودن را داریم و گاهی به عنوان نوعی فعالیت یا چگونه بودن تلقی شده است که دربرگیرنده سه جنبه زمان، فعالیت و حالت ذهنی است. اوقات فراغت همچنین در شکلی آرمانی فلسفه زندگی نیز پنداشته شده است. بنیان‌گذران یا به زبان ساده‌تر اندیشمندان ایده‌های فوق‌الذکر در جای جای نظریات خود اذعان دارند اگر موقعیت‌های فراغتی، تفریحی و بازی در جامعه ایجاد نشود، در برابر تکامل شهروندان و در نتیجه آن در برابر ارتقاء سلامت جامعه سدی ایجاد خواهد شد. اعتقاد به این واقعیت که فراغت و تفریح برای افراد جامعه مفید است، در رویکردهای مدیریتی جامعه یک ضرورت است. آموزش اوقات فراغت نیز در عملکرد اوقات فراغت نقشی حیاتی دارد به‌طوری که توجه یا بی‌توجهی به آن می‌تواند زمان اوقات فراغت را به نوعی موهبت یا نوعی بلا و آفت تبدیل کند. فلسفه آموزش اوقات فراغت این است که افراد را نسبت به اوقات فراغت خود دانا کند و انتخاب صحیح را به آنها آموزش دهد تا خود را بشناسند و بتوانند در درون فراغت توانایی‌های بالقوه خود را کشف کنند.
متخصصان و مدیران تفریح و توسعه برنامه‌های اوقات فراغت، با توجه به کارکردهای اجتماعی و فردی اوقات فراغت که در بالا ذکرشان رفت، و با توجه به مؤلفه‌های صنعت اوقات فراغت که مورد بررسی قرار گرفت، باید تمرکز خود را به برنامه‌ریزی، سازماندهی و ارائة تجربه‌های اوقات فراغت معطوف کنند. برنامه‌ریزی خدمات اوقات فراغت، ایجاد موقعیت‌هایی برای تجربة اوقات فراغت و مزیت‌های نشأت گرفته از آن است. برنامه‌ریزی موقعیت‌های اوقات فراغت وسیله‌ای را در اختیار افراد قرار می‌دهد که با توسل به آن می‌توانند تازگی، تنوع، لذت، چالش، نوسازی و رشد را از طریق شرکت در تجربه‌های اوقات فراغت برای زندگی خود به ارمغان آورند. وظیفة برنامه‌ریزان اوقات فراغت عبارت است از: درک نیازها، خواسته‌ها و آمال افراد و ایجاد موقعیت‌هایی برای آنان به گونه‌ای که بتوانند در تجربه‌های معنادار، خلاقانه، اخلاقی و سالمِ اوقات فراغت شرکت جویند.
با توجه به اینکه عوامل اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و محیطی هر جامعه‌ای با جامعة دیگر فرق دارد، طبیعی است که برنامه‌ریزی اوقات فراغت در هر جامعه‌ای منحصر به فرد و با جوامع دیگر متفاوت خواهد بود. بر این اساس، در ایران نیز برنامه‌ریزی اوقات فراغت باید بر عوامل اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و محیطی ایران مبتنی باشد. اکنون با در نظر گرفتن اهمیت این امر در بخش بعدی به عوامل اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، و محیطی تاثیرگذار بر برنامه‌ریزی اوقات فراغت می‌پردازیم. برای ادامه، به کتاب مراجعه کنید.