اهميت و مزيت‌های ژئوتوريسم

ژئوتوریسم از مجموعه عناصری تشکیل شده است که مفهوم گردشگری پایدار را متجلی می‌کند. ژئوتوریسم متعهد به افزایش اقتصاد محلی است و تأثیرات منفی زیست‌محیطی و اقتصاد محلی را کاهش می‌دهد، مفهوم پایداری به‌معنی توانایی در حفظ منابع موجود و البته عدم تخریب آن است. این منابع شامل منابع زیست‌محیطی، منابع انسانی، منابع فرهنگی و بسیاری از منابع دیگر است. حفظ منابع درواقع هدیه‌ای از نسل ما به نسل‌های آینده است. به‌عنوان یک گردشگر، هر فرد توانایی حفظ یک مکان حتی در حین بازدید آن را دارد، که ضمن ورود و انجام فعالیت‌هایی درون مناطق و انتخاب کالاهایی جهت خرید، تأثیر مطلوبی بر اقتصاد محلی خواهد گذاشت. ژئوتوریسم از مقاصد محافظت می‌کند و فشارها و تأثیرات توسعه را کاهش می‌دهد. هوشیاری زیست‌محیطی مسافران، در کاهش اتلافات مصرف انرژی و منابع اثرگذار است.
ارزش‌های ژئوتوریسم، بیشتر کیفی هستند. موفقیت مقاصد از طریق شمارش تعداد بازدیدکنندگان صورت نمی‌پذیرد بلکه از طریق میزان اقامت آن‌ها و روش‌های هزینه‌کرد آنها صورت می‌گیرد و همچنین کیفیت تجارب آن‌ها نیز ازجمله ارزش‌های این نوع گردشگری محسوب می‌شود.
ژئوتوریسم جامعه را نیز شامل می‌شود. ژئوتوریسم با حضور در جامعه و افزایش آگاهی هر دو طیف بازدیدکننده و مهمانان نقش خود را ایفا می‌کند، میزبانان و مردم بومی از طریق آموزش ارزش خود را یافته و به این نتیجه می‌رسند که حفظ آن‌ها می‌تواند برای خارجیان جذاب باشد و این مسئله غرور مردم محلی را افزایش داده و موجب می‌شود تا آن‌ها به نشان دادن منطقة خود ترغیب شوند. توسعة ژئوتوریسم موجب استخدام کارگران منطقه و بومی و همچنین استفاده از خدمات، محصولات، و عرضه‌هایی محلی می‌شود. وقتی اعضای جامعه به این درک از منافع ژئوتوریسم برسند، به نظارت بر مقصد خود آگاه می‌شوند.
بازدیدکنندگان در ژئوتوریسم، دانش جدیدی را به خانه می‌آورند. داستان‌های آن‌ها، دوستان و خویشاوندان را در کسب تجربه‌ای مشابه آن‌ها ترغیب می‌کند. که این امر در آینده تجارتی برای منطقة موردنظر محسوب می‌شود.
ژئوتوریسم قادر است با در بر داشتن ویژگی‌های مثبت اجتماعی، محیطی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و فناورانه رقابت‌پذیر شود. عواملی همچون حفظ و مدیریت میراث زمین‌شناختی، توسعة اقتصادی، مدیریت و آموزش میراث زمین‌شناختی، به‌کارگیری محصولات ژئوتوریسم در میان موزه‌های زمین‌شناختی و معدن‌کاری، پارک‌های موضوعی، رویدادها و نمایشگاه‌های زمین‌شناختی در رقابت‌پذیری ژئوتوریسم دخیل هستند. همچنین تفسیر ژئوتوریسم، نیز به‌مثابة جزئی لاینفک از ژئوتوریسم در این اماکن محسوب می‌شود. از جنبه‌های دیگرِ موردتوجه، نقش تفسیر به‌عنوان ابزاری ارتباطی است که مستقیماً بازدیدکنندگان را خطاب قرار می‌دهد و می‌تواند باعث شود افراد درقبال محیط و جامعه وظیفه‌شناس‌تر باشند. تفسیر همچنین می‌تواند رفتار بازدیدکننده را به‌عنوان راهبردی کلیدی برای مدیریت تأثیرات محیطی سامان دهد.
درمجموع، می‌توان گفت که رویکرد ژئوتوریسم پایدار بر این موضوع دلالت دارد که منابع طبیعی، فرهنگی و دیگر منابع گردشگری برای استفادة ممتد در آینده حفظ شده‌اند، درحالی‌که همچنان برای جامعه مزایایی به ارمغان می‌آورند. این رویکرد بسیار مهم است، چون اکثر گسترش‌های ژئوتوریسم که به جاذبه‌ها و فعالیت‌ها وابسته‌اند، با محیط طبیعی و در مقیاسی کم‌تر، با میراث تاریخی و الگوهای فرهنگی ناحیه مرتبط‌اند. وقتی این منابع زمین‌شناختی از بین بروند یا کاهش یابند، مناطق ژئوتوریسم نمی‌توانند گردشگران را جذب کنند و ژئوتوریسم موفق نخواهد بود. اکثر ژئوتوریست‌ها به‌دنبال مقاصدی هستند که دارای سطح بالایی از کیفیت محیطی هستند، صرفاً به این دلیل که دوست دارند مکان‌هایی را بازدید کنند که جذاب و تمیز هستند و آلوده و پرازدحام نیستند. یکی از مهم‌ترین مزایای ژئوتوریسم این است که اگر به‌درستی توسعه یابد و براساس مفهوم پایداری باشد می‌تواند به مقدار زیادی به توجیه و پرداخت هزینة حفظ منابع طبیعی و فرهنگی یک ناحیه کمک کند. بنابراین، ژئوتوریسم می‌تواند ابزار مهمی در محافظت مناطقی باشد که در نبود آن توانایی حفاظت محیطی و اهداف محافظتی محدود می‌شود. این رویکرد برنامه‌ریزی محیطی تکنیکی پایه‌ای در دستیابی به توسعة پایدار محسوب می‌شود. رویکرد مذکور مستلزم آن است که کل محیط به‌دقت بررسی و تحلیل شود و در تعیین مرتبط‌ترین نوع و مکان توسعه در نظر گرفته شود. جنبة مهم دیگر توسعة پایدار ژئوتوریسم در تأکید بر گردشگری جامعه‌محور است. جامعه بهتر است در فرآیندهای برنامه‌ریزی و توسعه و توسعة انواع ژئوتوریسم، که مزایایی برای جامعة محلی به ارمغان می‌آورد، دخیل شود. به حداکثر رساندن مزایای جامعة محلی باعث خواهد شد ژئوتوریسم در این جوامع بیش‌تر پذیرفته شود و از این رو جوامع محلی به‌شکلی فعال به پشتیبانی از حفظ منابع ژئوتوریسم محلی بپردازند. از نکات دیگر ژئوتوریسم باکیفیت آن است که از طریق آن می‌توان به توسعة پایدار گردشگری دست یافت. ژئوتوریسم باکیفیت به جاذبه‌های ژئوتوریسم اشاره دارد که می‌توانند ارزش پول مناسبی ارائه کنند، منابع ژئوتوریسم را محافظت کنند و انواع ژئوتوریسم را که به محیط و جامعة محلی احترام می‌گذارد جذب کنند. سیاست‌های توسعة ژئوتوریسم بهتر است برای دوره‌های بلندمدت ۱۰-۲۰ساله برنامه‌ریزی شوند. این برنامه‌ریزی راهبردی بیش‌تر بر شناسایی مسائل ضروری تمرکز دارد تا تفکیک آن‌ها. برنامه‌ریزی مذکور بیش‌تر به‌سمت موقعیت‌های آینده که سریعاً درحال تغییر است و نحوة مقابلة سازمان‌یافته با این تغییرات تمایل دارد. متدلوژی‌های بالا را می‌توان به‌کمک ابزارهای ژئوتوریسم با موفقیت در توسعة ژئوسایت‌ها به‌عنوان مقاصدی در ایران پیاده‌سازی کرد. از این رو، می‌توان مقصد زمین‌شناختی پایداری ایجاد کرد. برخی از ژئوسایت‌ها را می‌توان به جاذبه‌های زمین‌شناختی گسترش داد گرچه فقط تعداد اندکی می‌تواند مقصد زمین‌شناختی شود.
دامنة فعالیت ژئوتوریسم
عدم اجماع درخصوص تعریف ژتوتوریسم باعث آمیختگی دامنة فعالیت‌های ژئوتوریسم با سایر شکل‌های گردشگری نظیر گردشگری پایدار یا اکوتوریسم شده است. ژئوتوریسم را می‌توان با گردشگری طبیعی و فرهنگی مرتبط دانست. درواقع ژئوتوریسم شکل خاصی از گردشگری است که در آن توجه بر روی ژئوسایت‌ها متمرکز است. بر طبق این چارچوب، دامنة ژئوتوریسم تا حدی روشن و محدود است. از یک سو، سیماهای زمین‌شناختی و ژئومورفیک مبانی ژئوتوریسم را شکل داده و از اهمیت زیرساخت، روساخت، تفسیر، برنامه‌ریزی و مدیریت غفلت نمی‌شود زیرا ژئوتوریسم تنها یک پدیدة زمین‌شناختی نیست، بلکه با خدمات و امکانات گردشگری، مدیریت گردشگری، جاذبه‌های زمین‌شناختی، تفسیرهای حیاتی و کارآمد، برنامه‌ریزی انعطاف‌پذیر و مجموعه فعالیت‌های جالب همراه است. از سوی دیگر، ژئوتوریسم چتری جامع و متمایز برای تمامی فعالیت‌ها و فرایندهای رخ‌دهنده در ژئوسایت‌ها نیز هست.
ژئوتوریسم همپوشانی‌هایی با اکوتوریسم، گردشگری پایدار و گردشگری جایگزین داشته و به‌طور بالقوه همپوشانی زیادی با سفرهای آموزشی، گردشگری مبتنی بر محیط زیست و طبیعت و گردشگری میراث دارد. علاوه‌بر این، بسیاری از جاذبه‌های طبیعی گردشگری در جهان اساساً دارای سیماهای زمین‌شناختی هستند.
باوجود شباهت بین ویژگی‌های اکوتوریسم و ژئوتوریسم، دو تفاوت آشکار بین این دو وجود دارد. نخست اینکه ژئوتوریسم عمدتاً روی جنبه‌های زمین‌شناختی و ژئومورفیک زمین و سازندهای آنها متمرکز است، درحالی‌که اکوتوریسم بر روی ویژگی‌های عمدة موجودات زنده محیط زیست مانند دسته‌های مختلف گیاهان و جانوران تمرکز دارد. دوم اینکه ژئوتوریسم و اکوتوریسم تفاوت عمده‌ای ازنظر محل وقوع دارند. درحالی‌که اکوتوریسم معمولاْ در «مناطق طبیعی» رخ می‌دهد، فعالیت‌های ژئوتوریسم می‌توانند در هر محیط دارای سیماهای زمین‌شناختی و ژئومورفیک رخ دهند. بنابراین، ژئوتوریسم می‌تواند در مناطق طبیعی یا مصنوعی (انسان‌ساخت) رخ دهد. برای ادامه، به کتاب مراجعه کنید.