انگیزش و تصمیم‌گیری در گردشگری

موتینهو (1987) بر این عقیده است که انگیزه برآمده از نوعی نیاز است که فرد را به انجام کاری، برای کسب رضایتمندی، وادار می‌کند. بر این اساس، در ارتباط با گردشگری انگیزش بخشی از فرایند مصرف است و توسط ترکیبی پیچیده از عوامل اقتصادی، اجتماعی، روانشناختی، فرهنگی، سیاسی، تکنولوژیکی و تأثیرات محیطی برانگیخته می‌شود. انگیزش به عنوان یک موضوع بخشی جدایی‌ناپذیر از مطالعه رفتار مصرف‌کننده در گردشگری است. انگیزش به عنوان عامل تحریک‌کننده زنجیره‌ای از رویدادها در فرایند گردشگری عمل می‌کند.
شناخت انگیزه گردشگری و تصمیم‌گیری به علت دو رشته از عوامل عمده اهمیت دارد:

•  ملاحظات برنامه‌ریزی: همه مقصدهای گردشگری به شیوه خاصی از برنامه‌ریزی و مدیریت، و کنترل پیامدهای منفی نیاز دارند؛ به طوری که ممکن است در جاهایی تغییر مسیر گردشگران یا انحراف مسیر برخی فعالیت‌ها از نواحی آسیب‌پذیر مناسب و کارآمد باشد.
•  ملاحظات اقتصادی: رشد و توسعه فعالیت گردشگری در یک منطقه به طور یکپارچه به شناخت رفتار مصرف‌کننده، به‌ویژه از طریق سیاست‌های تفکیک بازار، متکی است.

اصطلاح «انگیزش» همچنان قابل تفسیر است اما معمولاً تنها برای بیان هدف گذران تعطیلات و دیدار دوستان و خویشان، به کار می‌رود. هر چند، مطالعه انگیزش با نیازها و خواسته‌های عمیق روانشناختی ارتباط دارد و از همین رو، زمینه مطالعاتی بسیار پیچیده‌ای را تشکیل می‌دهد. پژوهشگران نه تنها وظیفه توصیف و تعریف رفتار را دارند بلکه مسئول فهم آن نیز هستند.
هال و پیج (2002) می‌گویند: "عواملی که فرایند تصمیم‌گیری گردشگر را در انتخاب مقاصد و شرکت در نوع خاصی از گردشگری تحت تأثیر قرار می‌دهند، به طور گسترده در بستر رفتار و انگیزه گردشگر قابل شناسایی هستند". همچنین میل و موریسن (1992) می‌گویند، کلید شناخت انگیزه گردشگر این است که سفرهای تعطیلات را عاملی برای رسیدن به خرسندی و دستیابی به خواسته‌ها و نیازهای مسافران بنگریم... بنابراین میان آن دسته از آژانس‌های مسافرتی که خود را تنها فروشنده بلیط‌های خطوط هواپیمایی می‌دانند با آنهایی که رویاها و خواسته‌های مسافران را در نظر می‌گیرند تفاوت‌های اساسی وجود دارد. نقطه شروع مناسب برای شناخت انگیزه در گردشگری مطالعه فرایند تصمیم‌گیری است که بر محصولاتی که گردشگر خریداری می‌کند نظارت دارد (این موضوع در بخش‌های 15 و 16 نیز مورد بحث قرار می‌گیرد).
پژوهشگران با دو روش فرایند تصمیم‌گیری در گردشگری را می‌نگرند. ابتدا اینکه می‌تواند با فرایند تصمیم‌گیری پایه پیوند یابد که با کلیه خریداران محصولات همتراز است؛ در جایی که مصرف‌کننده درصدد برآوردن نوعی نیاز بر می‌آید، اطلاعاتی را درباره آن جستجو می‌کند؛ مانند قیمت و مکان عرضه، او سایر محصولات جایگزین و تولیدکنندگان مختلف را ارزیابی کرده، در نهایت تصمیم‌گیری و انتخاب می‌کند، این فرایند مصرف و سرانجام میزان رضایت از تجربه مصرف محصول انتخاب شده را نیز شامل می‌شود که بر تصمیم‌گیری‌های بعدی تأثیرگذار خواهد بود. بیشتر مدل‌های رفتار مصرف‌کننده این طرح کلی را ارائه می‌دهند؛ با این همه، عوامل بسیار دیگری بر این فرایند تأثیر می‌گذارند؛ عواملی که نشانگر هوشیاری مصرف‌کننده‌اند. فرایند تصمیم‌گیری گردشگر تحت تأثیر ویژگی‌های فردی، رفتاری، کیفیت‌های ویژه مقصدگردشگری و عوامل بیرونی ذکر شده در بخش قبلی قرار دارد. بر طبق دیدگاه ریان (1997) اینها عبارتند از:

•  تعاملات اجتماعی و فردی، مانند ارتباط با مسافران و کسانی که با آنان سفر می‌کنند و حتی کودکانی که در گروه هستند، کارکنان خدماتی و جامعه میزبان؛
• تجربه سفر، میزان اتلاف زمان درسفر، آسانی سفر به مقصد؛
•  عوامل مربوط به مقصد، مانندکیفیت تسهیلات و امکانات اقامتی، انواع جاذبه‌های تاریخی و سایر علائق که می‌توانند تأثیر بسزایی بر جذب گردشگران داشته باشند؛
•  عوامل شخصی، مانند، اعتماد به نفس، شخصیت، تجربه، سبک زندگی و سطح زندگی.
•  الگوهای رفتاری، که می‌تواند گرایش افراد را برای تجربه بازدید از مکان‌ها و فعالیت‌های جدید و یا جستجو اطلاعات و رزرو جا، سمت و سو دهد.
•  سازوکارهای پاسخگویی، میل به تجربه‌های معتبر، مهارت‌های اجتماعی، احساس آسایش در محیطی ناآشنا.

ترکیب عوامل ذکر شده به همراه برنامه‌های پس از تعطیلات، تصمیم‌های برنامه اوقات فراغت در آینده را تحت تأثیر قرار خواهد داد. با این وجود همه مشتریان گردشگری برنامه‌ریزان ریزبین و دقیقی که بروشورها، مقصدها، بسته‌ها و قیمت‌ها را با هم مقایسه کرده سپس تصمیم‌گیری کنند، نیستند. بعضی از افراد به یکباره و ناگهانی خرید می‌کنند و بسیاری نیز از تخفیف‌های مسافرتی استقبال می‌کنند. اینترنت بسیاری از خریدها را آسان‌تر کرده و مردم از خانه اقدام به خرید می‌کنند. هر چند که هنوز مشتریان راغب هستند که فرایند تصمیم‌گیری کوتاه‌تر و آسان‌تری را دنبال کنند.

موضوع فرصت‌ها و تهدیدها، نیز، یکی از موضوعات مهم درحوزه گردشگری است. همان‌طور که پاتمور (1975) اشاره می‌کند، سه محدودیت گسترده در این زمینه وجود دارد، که عبارتند از: میل یا علاقه، توانایی سفر و جابجایی... ابتدا علاقه فرد برانگیخته می‌شود، سپس تمایل به مشارکت در گردشگری و انجام مسافرت برانگیخته می‌شود.