شهر گردشگر (شهر گردشگر محور)

گردشگري شهري

تمايز ميان واژة گردشگري و گردشگر (توريست) در مباحث قبلي مطرح شده است و صرفاً درخصوص گردشگران شهري مي‌توان گفت: آن‌ها افرادي هستند كه صرفاً به مقاصد شهري، به غير‌از مكان زندگي خود، با انگيزه‌هاي مختلف سفر مي‌كنند و «گردشگري شهري» نوعي از گردشگري را شامل مي‌شود كه در محدودة شهر‌ها اتفاق مي‌افتد و در همان خصوص، مفهوم «فضاهاي گردشگري شهري» به مناطق شهريمربوط مي‌شود كه به دلايل متعدد مي‌توانند به‌عنوان مقصد گردشگري جاذب گردشگران باشند. دستور كار مطالعاتي گردشگري شهري در دهة1980 مطرح شد. درواقع اين دهه، براي گردشگري شهري به‌منظور تبديل شدن شهرها به مقاصد مهم گردشگري اهميت زيادي دارد. گردشگري شهري شامل جابه‎جايي وسفر اشخاص به محيط ‌هاي شهري، غير از محيطا قامت متعارف خود، به‌منظورجمع‌آورياطلاعات، كسب تجربه و تأمين مجموعه خواسته ‌هايي مبني ‌بر انگيزة افراد است. هايلاروگريفين معتقدند فضاهاي گردشگري شهري با مرزهاي نسبتاً تعريف‌ پذير مشخص مي‌شوند.«گردشگريشهري» يا«تفريح شهري» بخشي از گذراندن اوقات فراغت شهروندان است كه حد فاصل گذران فراغت درخانه و خارج‌ ازشهر و آبادي است. گردشگري شهري آن قسمت از گذران فراغت است كه در محدودة سكونتگاه شهروندان و در فضاهاي باز درو نشهري وحاشية شهري محقق و به ‌عنوان بخشي از نيازها و فعاليت‌هاي فراغتي مستمر عموم شهروندان به ‌صورت روزانه يا هفتگي صورت می‌گیرد. از اين ‌نظر، گردشگري شهري ازگردشگري در مقياس ملي و بين‌المللي متمايز است. دربيان جامع‌تر، گردشگري شهري عملكرد متقابل گردشگر –ميزبان و توليد فضاي گردشگري به‌ منظور سفر به مناطق شهري با انگيزه‌هاي متفاوت و بازديد جاذبه‌ها و استفاده از تسهيلات وخدمات مربوط به گردشگري است، كه آثار متفاوتي را بر فضا و اقتصاد شهري بر جاي مي‌نهد.

گردشگري شهري را مي‌توان، بخشي از گذران فراغت شهروندان دانست كه براي ارضاي نيازهاي فراغتي در درون شهري و پيرامون شهر تحقق مي‌يابد. بر اين اساس، خصايص عمدۀ گردشگري شهري عبارت است از:

گردشگري شهري بخش جدايي‌ناپذيري خدمات شهري موردنياز شهروندان و ميهمانان آن‌هاست؛ بنابراين، در قلمرو وظايف برنامه‌ريزي و مديريت شهري واقع مي‌شود؛

گردشگري شهري ارتباط تنگاتنگي با ارزش‌هاي محيط طبيعي و ميراث فرهنگي شهر دارد، بنابراين بايد در طرح‌هاي توسعه و عمران شهري، جداگانه ديده و ساماندهي شود.

گردشگري شهري اگرچه در محدوده و سطح محلي عمل مي‌كند، لازمه و مبناي هر نوع توسعه تلقي مي‌شود.

گردشگري شهري شاخه‌اي از گردشگري است كه سعي داردگردشگري را، به ‌عنوان يك پديدة مهم و مؤثر درتغييرات شهري و توسعة شهر، مورد بررسي قرار دهد. گردشگري شهري علاوه‌ برمنافع خاص اقتصادي، مانند ايجاد اشتغال و درآمد، به اخذ ماليات‌ه اوعوارض وصولي، و حفاظت از آثار تاريخي وتوسعة تأسيسات زيربنايي كمك مي‌كند ودربعضي ازموارد، نيروي حياتي براي توسعه وتقويت مركز شهرمی‌شود. مسئولان شهر ها در پي ايجاد بناهاي نمادي نو مشخص، اغلب كمك‌هاي مالي كلاني براي ساخت بناهاي معتبر ومجلل، به‌منظور ارزش‌ بخشي به سرگرمي‌هاوتفريحات، گردشگري، پذيرايي  واعتلاي فرهنگ، اعطامي‌كنند. رويدادهاي ورزشي، مثل بازي‌هاي المپيك، جام جهاني فوتبال، نمايشگاه ‌هاي بزرگ بين ‌المللي، عيدها وجشن‌ها و غيره، شهر رابه‌عنوان يك جاذبه براي گردشگران معرفي مي‌كنند. نمايشگاه‌هاي بين‌المللي بزرگ يا تاريخي (برگزاري مراسم يادبود) ومراسم مذهبي (زيارت‌هاي بزرگ درشهرهاي رم، مكه، بنارسو غيره)، برگزاري عيدها وجشن‌ها (جشن نوروز)، كارناوال‌ها، باز سازي صحنه‌هاي تاريخي، و غيره از جاذبه‌هاي گردشگري شهري محسوب مي‌شوند. امروزه گردشگري شهري را يكي ازعوامل مهم توسعة اقتصادي، اجتماعي و رفاهي شهر وشهرنشينان مي‌دانند وبه‌همين‌دليل، مسئولان شهري در پي ارتقا وگسترش آن برآمده‌اند. ليكن اين ارتقا و گسترش خود مستلزم ايجاد شرايط ويژة ساختاري، سياسي، فرهنگي و اجتماعي است. تنها پيشينة كهن شهر، ميراث گرانبهاي فرهنگي و تاريخي، اماكن تفريحي و سرگرمي فراوان و براي موفقيت درعرصۀگردشگري شهري و جلب گردشگر كافي نيست؛ بلكه نخستين شرط موفقيت هر شهر براي توسعة گردشگري شهري، وجود زير ساخت‌هاي مناسب شهري و مديريت عاقلانه و مدبرانة در عرصه‌هاي سياسي، فرهنگي واجتماعي و ... است ودومين شرط براي تضمين موفقيت سياست توسعة گردشگري شهري، نظم و جاذبه‌هاي شهر و ايجاد تسهيلات و امكاناتي است كه دسترسي به جاذبه‌ها را بيش‌ از‌ پيش آسان سازد.

گردشگري شهري عبارت است از: مسافرت به شهر با انگيزه‌هاي مختلف (تفريحي- تفنني، انگيزة اجتماعي ديدار از خانواده و دوستان و بستگان و ايجاد روابط دوستانه، ديدار از رويدادها، انگيزه‌هاي تجاري و بازرگاني فرهنگي، سياسي و...) برپاية جاذبه‌هاي گوناگون، امكانات و تسهيلات شهري كه در شخص ايجاد جذابيت و انگيزه مي‌كند.آنچهشهرهارا، ازديدگاهميراث، مهممي‌سازد، تجمعبناهاومحيط‌هايتاريخي يا اماكن تحقق رويدادها درآنهاست. محيط‌هايشهري، همچون ميادينمسابقةتاريخي، استاديوم‌ها، كارخانه‌ها، سالن‌هايتئاتر، اپراها، خانه‌هايتاريخيوديگربناها، مجسمه‌ها، بناهاييادبود، موزه‌ها، پارك‌ها، قبرستان‌هاوبازارها، همهباهم، يكمحيطجذابتاريخيخلقمي‌كنندوبهشهرها، جذابيتمي‌بخشند. ازاين‌رو، گروهيازبناها، و مكان‌ها حوزه‌هايميراثراتشكيلمي‌دهند و با برنامه‌ريزي و سازماندهي، به مقاصد گردشگري تبديل مي‌شوند.

گردشگراني كه به شهر وارد مي‌شوند، داراي انگيزه و دلايل مختلفي هستند. عملكرد گردشگران در فضاهاي شهري پيرامون جاذبه‌ها، بافت شهر، خريد، اسكان و فعاليت‌هاي جنبي است كه در موزه‌ها، تئاترها، نمايشگاه‌ها، مراكز تفريحي و نظير اين‌ها تبلور مي‌يابد. عملكرد گردشگري در فضاهاي شهري، همان‌طور كه گفته شد، با انگيزه‌هاي متفاوتي شكل مي‌گيرد:

• ديدار دوستان و خويشاوندان؛
• مسافرت‌هاي تجاري؛
• حضور در نمايشگاه‌ها و كنفرانس‌ها؛
• بازديد ميراث فرهنگي؛
• سفرهاي مذهبي (زيارتي)؛
• حضور در مراسم و محل حوادث؛
• رفع مسائل درماني- بهداشتي؛
• خريدهاي تفريحي؛
• مسائل ورزشي؛
• سفرهاي روزانه و اداري؛
• دلايل شخصي.

ازميان انواع گردشگري شهري با اهداف گوناگون، گردشگري شغلي وسفرهاي تفنني در طول هفته و در زمان تعطيلات مهم‌ترين انگيزه‌هاي گردشگري شهري‌اند. سفرهاي شغلي، مهم ‌تر ومنظم‌ ترند و به‌جز تعطيلات آخر هفته، در ساير روزها (به‌استثناي تعطيلات ملي، مذهبي وغيره) جريا ندارند ومسافرت‌هاي تفنني درپايان هفته و تعطيلات چندروزه صورت مي‌گيرند. مسافر تتفنني و تفريحي، در برگيرندۀيك ‌سوانگيزه‌هاي گردشگري شهري و شامل اقامت‌هايي است كه به ‌طور متوسط سه روز طول مي‌كشد. آنچه گردشگري شهري را از ساير انواع گردشگري جدا مي‌كند، كثرت اشكال گردشگري وتنوع جاذبه‌ ها وخدمات دريك فضاي متراكم است.

نواحي شهري به‌علت آن كه جاذبه ‌هاي تاريخي وفرهنگي بسياري دارند، غالبا ًمقاصدگردشگري مهمي محسوب مي‌شوند. شهرها معمولا ًجاذبه‌هاي متنوع بزرگي، شامل موزه ‌ها، بناهاي ياد بود، سالن‌هاي تئاتر، استوديوم ‌هاي ورزشي، پارك‌ها، شهربازي‌ها، مراكزخريد، مناطقي با معماري تاريخي و مكان‌هايي مربوط به حوادث مهم يا افراد مشهور دارند كه گردشگران بسياري را جذب مي‌كنند. به‌عبارت‌ديگر، محل سكونت، رستوران، ارتباطات، حم‍ل ‌ونقل و ساير خدمات گردشگري در شهرها واقع است كه بازديدكنندگان مناطق اطراف هر وخود شهر از آنها استفاده مي‌كنند.