انسان شناسی گردشگری

انسان‌شناسي وگردشگري

تعداد انسان‌شناساني كه درسطح آكادميك به گردشگري علاقه وتوجه زيادنشان مي‌دادند، تاسال 1970 بسياركمبود. اگرچه گردشگري به مردم ومكان‌هايي مربوط بودكه انسان‌شناسان بسياري درحال مطالعۀآنها بودند، عدۀبسياركمي ازآنهاگردشگري رابه‌عنوان كانوني موجه براي تجزيه وتحليل دركردند.

نونيزيك استثنابود؛ كسي كه گردشگري آخرهفته رادردهكده‌اي مكزيكي، به سال 1963 توصيف كرد. دردودهۀگذشته گردشگري به‌عنوان شاخه وزمينه‌اي مستقل، درقالب مجلاتي اختصاصي (كه به‌عنوان برجسته‌ترين شان مي‌توان از«سالنامۀپژوهش‌هاي گردشگري» نامبرد)، همايش‌ها، رشته‌هاي دانشگاهي، فعاليت‌هاومتون مهم وتأثيرگذاركه اغلب دربارۀآنها شنيده‌ايم، ظهور پيداكرده است. يكي ازاولين وشناخته‌شده‌ترين متون درزمينۀمطالعۀآكادميك گردشگري، درسال 1977 توسط اسميت بهچا پرسيد. كتاب اوعلاوه‌برمقدمه‌اي ازچشم‌اندازنظري، دوازده مطالعۀموردي دربارۀپيامدهاي گردشگري نيزعرضه كرده بود. مك كنلنيزبه‌ ويژه درتوسعۀنظريۀگردشگري درجامعۀ مدرن بسيارتأثيرگذار بود. پژوهشگران سرشناس ديگري نيزدرطول سال‌ها، مقالاتي به‌منظورتوصيف وارائۀتعريفي ازاين شاخۀمطالعاتي به رشتۀتحريردرآورده‌اند.مجموعه‌اي ازكتاب‌هاومتون مقدماتي جديدترنيزتوسط برنز، چمبرز، ونش منتشرشده است.

عواملي از فاكتورهاي بسياري گردشگري رابه انسان‌شناسي مربوط مي‌سازد. يكي ازكليدي‌ترين فاكتورها اين است كه اگرنگوييم درهمه، دربيشترجوامع بشري اتفاق مي‌افتد. حداقل مي‌توان به اينصورت گفت كه مردم درهرجامعه‌اي به‌گونه‌اي باگردشگري سروكارداشته وتحت تأثيرآن قرارمي‌گيرند. انسان‌شناسان درمطالعۀمناطق موردنظرشان، بدون واسطه وبه‌صورت دستاول،شاهد دگرگوني‌هاي نشأت‌گرفته ازگردشگري بوده‌اند. درحقيقت به نظرمي‌رسدگردشگري دربسياري ازموضوعات وشاخه‌هاي مطالعاتي، حداقل يك بخش فرعي رابه خوداختصاص داده باشد. درصورت حاكم بودن شرايطي به جزآنچه گفته شد، اين شاخه‌هاي مطالعاتي به‌تنهايي باگردشگري وموضوعات صرفاًمحدود به آن، قادربه انجام كارچنداني نبودند. درنتيجه گسترش وجهاني شدن اقتصاددرسطح بين‌المللي وبهبودشبكه‌هاي چند مليتي ارتباط وحمل ونقل، مناطق يكه به دورازآباداني و فاقد امكانات مطلوب هستند (مناطقي كه اغلب و بيشتر مورد توجه انسان‌ شناسان هستند)، به ‌طور فزاينده‌اي درحال فراهم آوردن امكانات براي گردشگري‌اند. به‌عبارت ديگر،درحال مهياكردن خودبراي پذيرشگردشگران هستند. امروزه گردشگران حتي به دور دست ‌ترين مناطق درآمازون وحتي فضا دسترسي دارند.

اهميت اقتصادي گردشگري نيز شايستۀ توجه انسان‌شناسان است. همانطوركه گرين‌وود (1989) درنوشتۀخوديادآورشد، گردشگري«شايدبزرگ‌ترين وبيشترين مقياس حركت و جابجايي كالاها، خدمات، وافراد است كه بشر تا به حال شاهدآن بوده است». براساس تخمين سازمان جهاني جهانگردي، شمار كل گردشگران بين‌المللي درسال 1991، 664 ميليون نفر بوده است. محاسبات انجمن بين‌المللي گردشگري وابسته به محيط زيست درسال 1998 حاكي از اين مطلب بود كه صورت ‌حساب‌ها و عايدات گردشگري، يك‌سوم تجارت جهاني درعرصۀخدمات را به خود اختصاص داده است. برخي نمودارها واعداد وارقام، اشاره به اين حقيقت داردكه گردشگري به ‌عنوان يك كاتاليزور يا عامل جهشي، نقشي مهم در توسعۀ اقتصادي و تغييرات اجتماعي/سياسي ايفا مي‌كند؛ فرايندهايي كه درمركز توجه بسياري ازانسان‌ شناسان قراردارد. در اين ميان اكوتوريسم (گردشگري وابسته به محيط زيست) نيز دربين كساني كه توسعۀ پايدار وحفاظت ونگهداري از منابع طبيعي تبديل به دغدغه و عامل نگراني‌شان شده، جايگاه ويژه ‌اي را به خود اختصاص داده است.

درنهايت اين كه گردشگري به‌دليل فراهم آوردن امكان مواجهه ورو‌د ر ‌رويي مستقيم انسان‌هايي با پيشينۀ فرهنگي متفاوت، مورد توجه انسان‌ شناسان قرار گرفته است. لت (1989)  زماني اين جمله را به گردشگري نسبت داد: «تنهاترين وبزرگ‌ترين حركت صلح ‌آميز انسان از يك سوي مرزهاي فرهنگي به سوي ديگر درتاريخ جهان». هنگامي كه گردشگران وساكنان محلي در محيط يگرده مي‌آيند وشرايط براي مواجهۀ آنها با هم فراهم مي‌شود، هر دو گروه اين فرصت را دارند كه نه ‌تنها به چگونگي يا شيوۀ زندگي ديگري دقت كنند، بلكه از طريق ديد و دريچۀ نگاه آنان دربارۀ زندگي خود تأمل كنند.