مدل‌ های مدیریت استراتژیک

مدل‌های مدیریت استراتژیک

بخش چهارم /  مدل‌های مدیریت استراتژیک

طی دهه‌ های اخیر که مدیریت استراتژیک در انواع سازمان‌ها نفوذ یافته است مدل‌های متنوع و متعددی نیز برای نحوۀ مدیریت استراتژیک ارائه شده است. به‌منظور پرهیز از اطالۀ کلام، تعدادی از مهم‌ترین مدل‌های مدیریت استراتژیک که هنوز در سازمان‌های مختلف مورد استفاده قرار ‌می‌گیرند معرفی ‌می‌شوند:

1. مدل هاروارد
2. مدل ذینفعان
3. مدل پورتر
4. مدل برایسون
5. مدل دیوید
6. مدل‌ هانگر - ویلن
7. مدل کاپلان - نورتن
8. مدل‌های انتخاب استراتژی‌های کسب و کار

• مدل BCG
• مدل GE
• مدل ASHRIGH

1. 4 مدل هاروارد (مدل SWOT)

مدل هاروارد را اولین مدل با رویکرد استراتژیک ‌می‌دانند که برای اولین بار از قوت‌‌ها، ضعف‌‌ها، فرصت‌‌ها و تهدید‌‌ها نام برد. مهم‌ترین تأثیرگذاری این مدل، توجه به عوامل محیطی و درونی سازمان به صحت همزمان در طراحی‌ آیندۀ سازمان‌هاست و نداشتن مکانیسم مشخص برای چگونگی شناسایی ‌این عوامل را از مهم‌ترین ضعف‌های مدل هاروارد نام برده‌اند.

نمودار 1-4.  مدل استراتژیک هاروارد

2. 4 مدل ذینفع‌ها

در این مدل به همۀ افراد، گروه‌‌ها، سازمان‌ها و نهادهایی که به نحوی در سازمان موردنظر ذینفع هستند توجه می‌شود. ترکیب و حل تعارض بین اهداف (گاه متناقض)‌ ذینفع‌ها هدف اصلی این مدل است. برخی از ذینفع‌ها عبارتند از: سهامداران - مدیران - کارکنان مشتریان - اتحادیه‌‌ها - جامعه - دولت‌ها و... فقدان مکانیسم هماهنگی بین اهداف ذینفعان مختلف را ‌می‌توان کاستی اصلی این مدل تلقی نمود. با این وصف، توجه دادن سازمان‌ها به تنوع ذینفعان سهم ‌‌‌مهمی‌است که این مدل در عرصۀ مدیریت استراتژیک‌ ایفا نموده است.

3. 4 مدل رقابتی پورتر

نظریات پورتر را ‌می‌توان یکی از اثرگذارترین نظریاتی دانست که بر شکل‌گیری فرآیند مدیریت استراتژیک تأثیر نهاده است. مدل تحلیل محیط رقابتی پورتر هنوز در تمام مدل‌های تدوین استراتژی مورد استفاده قرار ‌می‌گیرد. براساس‌ این مدل اجزای محیط رقابتی عبارتند از:

1. رقابت (میدان و بازار مشخصی که تعدادی رقیب در حال رقابت در آن هستند)؛
2. قدرت تأمین‌کنندگان (میزان مانوری که تأمین‌کنندگان مواد اولیه در بالا و پایین بردن قیمت‌‌ها از آن برخوردارند)؛
3. قدرت خریداران (تعداد خریداران در مقایسه با تعداد تولید کنندگان و میزان قدرت خرید آن‌ها...)؛
4. تهدید محصولات جایگزین (میزان تهدیدی که از سوی محصولات جایگزین وجود دارد)؛
5. تهدید تازه‌واردها به بازار (بسته به هزینۀ ورود به بازار از سوی تازه‌واردها بر بازار تأثیر می‎گذارد).

همان‌طور که در مدل فوق مشاهده ‌می‌شود هر سازمان ناگزیر است عوامل متعددی را در محیط رقابتی خود مدنظر قرار داده و خود را با رقبای اصلی مقایسه و برای آینده سازمان تدابیر مناسب بیاندیشد.

نمودار 2-4.  نیروهای رقابتی در صنعت (منبع: استراتژی رقابتی، پورتر)

4. 4 مدل برایسون

مدل برایسون را یکی از مهم‌ترین مدل‌های مدیریت استراتژیک در عرصۀ سازمان‌های دولتی، عمو‌می و خیریه به شمار ‌می‌آورند. در این مدل فرآیند هشت‌گانه طراحی شده است که سازمان‌ها براساس آن سند استراتژیک خود را تدوین و به اجرا در ‌می‌آورند. ‌‌این مراحل به شرح زیر است.

نمودار 3-4.  مدل برایسون (برنامه‌ریزی استراتژیک برایسون)

5. 4 مدل دیوید

دیوید آر فرد مدل مدیریت استراتژیک او، اکنون یکی از معتبرترین و رایج‌ترین الگو‌های تدوین و اجرا استراتژی به شمار ‌می‌رود. دیوید در کتاب مدیریت استراتریک، علاوه‌بر توصیف مفاهیم اساسی مدیریت استراتژیک، درک مدل منسجم مراحل تدوین، اجرا و ارزیابی استراتژی سازمان‌ها را معرفی می‌کند.

مراحل مدیریت استراتژیک از نظر دیوید به شرح زیر است:

شکل 1-4.  مدل مدیریت استراتژیک دیوید (منبع: مدیریت استراتژیک، دیوید)

دیوید برای اجرایی کردن مدل خود چارچوبی را به شرح زیر معرفی می‌کند:

شکل 2-4.  چارچوب جامع برنامه‌ریزی استراتژیک (منبع: مدیریت استراتژیک، دیوید)

طبق این چارچوب مدیریت استراتژیک در چهار مرحلۀ اصلی انجام ‌می‌گیرد. برای ادامه، به کتاب مراجعه کنید.