دسته‌ بندی انبار ها

دسته‌بندی انبار از نظر نوعِ مالکیت

انبارها در حال حاضر در داخل کشور از نظر مالکیت دسته‌بندی‌های مختلفی دارند. این نوع دسته‌بندی عمدتاً به سازمان‌ها و یا شرکت‌های دولتی و یا غیر‌دولتی که به‌نوعی در چرخۀ حمل و نقل و انبار کردن کالا نقش ایفا می‌کنند، باز می‌گردد. عمده‌ترین نوع مالکیت انبارها به شرح زیر است:

انبار مناطق آزاد

مناطقی که به‌منظور تسریع در انجام امور زیربنایی، عمران و آبادانی، رشد و توسعۀ اقتصادی، سرمایۀ افزایش درآمد عمومی، حضور فعّال در بازارهای جهانی و منطقه‌ای، تولید و صادرات کالاهای صنعتی و تبدیلی منطقۀ آزاد تجاری ـ صنعتی دارد و یا برای ارائۀ خدمات عمومی توسط دولت معرفی شده‌اند، که در ایران عبارتند از: کیش، قشم، چابهار، ارس، انزلی، اروند و ماکو. این مناطق هریک به فراخور حال خود اقدام به ساخت و تجهیز انبارهایی کرده‌اند که وظیفۀ حفاظت محموله‌های ورودی و خروجی به این مناطق را بر عهده دارند.

انبار مناطق ویژه

منطقۀ ویژۀ اقتصادی عبارت است از محدودة جغرافیایی مشخص در مبادی ورودی یا در داخل کشور که به‌منظور پشتیبانی از تولید و همچنین تأمین کالا برای مصارف داخلی کشور و بدون رعایت مقرّرات صادرات و واردات و مراحل ثبت و سفارش و یا محدودیت زمانی برای نگهداری (مدّت مقرر در آئین نامه امور گمرکی) در انبار بنادر و مقرّرات ارزی، تحت شرایطی مطمئن و آسان توسط فروشندگان و تولیدکنندگان خارجی و یا شرکای ایرانی آنها به این مناطق وارد می‌شوند. در حال حاضر در بیست استان دارای منطقۀ ویژه هستیم که در این مناطق نیز انبارهایی برای حفاظت از کالا و محموله‌های ورودی و یا خروجی این مناطق تعبیه شده است.

انبار گمرک

منظور از انبارهای گمرکی اعم از انبار مسقف، غیرمسقف و محوطه، مکان‌هایی است که برای نگهداری کالاهای ورودی و صدوری تأسیس و توسط مراجع تحویل‌گیرندۀ کالا اداره می‌شود. هر جا ضرورت‌های تجاری ایجاب کند، گمرک اجازۀ تأسیس این انبار‌ها را صادر و ترتیبات کنترل‌های گمرکی را تعیین می‌کند. انبار شرکت ملّی انبارهای عمومی و خدماتی مجموعۀ انبارهای عمومی و یا انبارهای توشه و یا انبارهای شهرداری‌ها و ... را گویند. انبار سازمان بنادر و کشتیرانی، انبارهایی که توسط سازمان‌ها و شرکت‌های کشتیرانی به‌منظور حفاظت و تسهیل در امور بارگیری و حمل ایجاد می‌شود.

انبارهای اختصاصی

انبارهایی با مالکیت خصوصی مانند سردخانه‌های سراسر کشور، انبارها و سوله‌های تحت مالکیت بنگاه‌ها شرکت‌های بازرگانی، تولید و خدماتی را گویند.

انبار بازارچه‌های مرزی

انبارهایی که در بازارچه‌های مرزی به‌منظور حفاظت موقت از کالاهای ورودی یا خروجی به این بازارچه‌ها ایجاد شده است.

انبارپست

کلیۀ انبارهای شرکت‌های پستی که از زمان دریافت مرسوله‌ها تا تحویل آن‌ها به کانال توزیع، کالاها و اجناس و مرسوله‌ها در آنها دپو و نگهداری می‌شود.

انبار فرودگاه

کلیۀ انبارهای فرودگاهی مانند انبارهای فریت و کارگو را گویند. انبارهایی که به‌منظور بسته‌بندی و حمل بار و لوازم شخصی (بارهای غیر‌تجاری) افرادی که قصد مهاجرت یا مسافرت طولانی‌مدت به کشور‌های دیگر را داشته باشند انبارهای فریت می‌نامند. در اصطلاح به این نوع بارها که ماهیت تجاری ندارد و نوعی بار خصوصی است، فریت بار می‌گویند. همچنین انبارهایی که به‌منظور بسته‌بندی و حمل بارهای تجاری ایجاد شده باشند کارگو می‌گویند.

انبار راه آهن

کلیۀ انبارهای وابسته به راه‌آهن را گویند.

دسته‌بندی انبارها براساس نوع کالا در گمرک

در اماکن گمرکی مجموعۀ انبارهای گمرکی به‌منظور ثبت و ضبط انواع و اقسام کالاهای ورودی و یا خروجی احداث شده است. منظور از اماکن گمرکی مناطق محصور تحت کلید گمرک است. اماکن گمرکی عبارتند از انبارها محوطۀ اسکلۀ بارانداز. همانطور که دیده می‌شود انبارها جزء لاینفک اماکن گمرکی بوده و رکن اصلی رویدادهای گمرکی در سراسر دنیاست. دسته‌بندی انبارها برای حفاظت فیزیکی از محموله‌ها به‌خصوص در گمرکات و بنادر، بیشتر به ماهیت کالا و در برخی موارد به نوع بسته‌بندی آن باز می‌گردد. این دسته‌بندی‌ها به‌شکل عمومی عبارتند از:

انبارهای کالاهای معمولی

در این انبارها نیاز به استفاده از تجهیزات و وسایل مخصوص برای کنترل شرایط نگهداری کالا نیست.

انبار کالاهای فاسدشونده

انبارهایی هستند که دمای محیطی آن تحت کنترل انباردار بوده و مختص مواد غذایی، دارویی و بهداشتی است. گمرک می‌تواند از پذیرفتن کالایی که باید در سردخانه نگهداری شود و بلافاصله ترخیص نشود در اماکن گمرکی خودداری کند. در این صورت مؤسسۀ حمل ونقل مربوطه مکلف است کالا را اعاده و یا به مسئولیت خود و رعایت سایر مقرّرات تحت مراقبت گمرک به سردخانه انتقال دهد.

انبار کالاهای قابل‌اشتعال، انفجار و مواد شیمیایی

این انبار‌ها تدابیر حفاظتی شدیدی از نظر موقعیت و محل، نوع ساختمان، سیستم‌های ضدحریق و مانند آن صورت می‌گیرد؛ متناسب با مواد انبارشده و در محل‌هایی به دور از اماکن عمومی ساخته می‌شوند. مواد شیمیایی در تماس با اعضای بدن، اقلام انبار، ساختمان و تجهیزات حمل و نقل اثرات نامطلوبی بر جای می‌گذارند.

انبارهای اختصاصی

این گونه انبارها خارج از محوطۀ گمرک و در نزدیک‌ترین محدوده به گمرک مجاز همان محل هستند. این گونه انبارها متعلق به اشخاص حقیقی و یا حقوقی خاص هستند. یعنی آن شخص کالاهای خاص خودش را به آن مکان انتقال می‌دهد. این اشخاص موظف هستند بابت محموله‌ها، ضمانت‌های لازم به گمرک بدهند.

انبار متروکه

کالاها می‌توانند به مدت 3 ماه از ورود کالا به گمرک در گمرک متوقف باشند اما درصورت درخواست کتبی صاحب کالا و موافقت گمرک با پرداخت هزینه‌های گمرکی (انبارداری) به مدت 2 ماه دیگر در گمرک متوقف باشند. اگر صاحب کالا در مدت تعیین‌شده نتواند کالا را از گمرک خارج کند، گمرک، کالا را تحت عنوانی به شرکت حمل و نقلی که اظهار کالای متروکه تلقی کرده و به انبار متروکه منتقل می‌کند. سپس ابلاغیه‌نامۀ اجمالی تهیه کرده، و مهلت 20روزه صادر می‌کند، بعد از آن ابلاغ ثانویه با مهلت 7 روز صادر می‌کند، پس از این مهلت کالا تحویل سازمان جمع‌آوری اموال تملیکی می‌شود. سازمان اموال تملیکی از طریق مزایده کالا را به فروش می‌رساند و 10 درصد از فروش را بابت سازمان جمع‌آوری اموال تملیکی برداشت می‌کند و الباقی را به گمرک واگذار می‌کند.

انبار قضایی و یا کالاهای ضبط‌شده

انباری است که محموله‌های مشکوک و شبهه‌دار تا زمان تعیین تکلیف به آنجا ارسال می‌شود. انبار کالای قاچاق کالایی که به‌عنوان قاچاق ضبط یا توقیف می‌شود درصورتی در انبارها و اماکن گمرکی قبول می‌شود که به همراه آن نامۀ ادارۀ گمرک مربوطه که حاکی از مشخصات کالا باشد به انبار گمرک تسلیم شده باشد. اگر کالای ضبطی را واحد گمرکی توقیف‌کننده و یا سایر ادارات صالحه توقیف‌کننده در شهرستان‌ها برای فروش یا به‌منظور رسیدگی به واحد گمرکی دیگر و یا به مرکز ارسال نمایند، بارنامه و نامۀ مخصوص صادره از اداره یا واحد گمرکی مزبور که حاکی از مشخصات کالا باشد با بار پذیرفته می‌شود. به طور کلی کالاهایی که براساس قوانین جاری گمرک ممنوعیت واردات دارند در این انبارها ثبت و ضبط خواهند شد. انبار کالاهای فله به‌منظور نگهداری کالایی که به‌صورت فله و بدون بسته‌بندی خاصی (مانند کانتینر و...) به گمرک وارد می‌شوند.